Με ρωτούν συχνά ασθενείς μου: μα δεν φθείρονται οι αρθρώσεις σου με τόσο περπάτημα γιατρέ; Είναι από τις πιο ανθεκτικές ιατρικές παρανοήσεις και ταυτόχρονα από τις πιο άδικες για το ίδιο το ανθρώπινο σώμα. Το περπάτημα όχι μόνο δεν φθείρει τις αρθρώσεις αλλά τις τρέφει ,τις προστατεύει και τις κρατά λειτουργικές όσο περνούν τα χρόνια. Και αυτό δεν είναι γνώμη ούτε εμπειρική παρατήρηση. Είναι καθαρή βιολογία .
Η άρθρωση δεν είναι ένα παθητικό εξάρτημα που απλώς δέχεται φορτία μέχρι να χαλάσει. Είναι ένας ζωντανός ιστός ,σχεδιασμένος να κινείται. Ο αρθρικός χόνδρος δεν έχει αγγεία. Δεν αιματώνεται όπως ένας μυς ή το δέρμα. Τρέφεται μέσω του αρθρικού υγρού. Και το αρθρικό υγρό ανανεώνεται και κυκλοφορεί μόνο με την κίνηση. Κάθε βήμα λειτουργεί σαν αντλία. Η φόρτιση και η αποφόρτιση σπρώχνουν θρεπτικά συστατικά μέσα στον χόνδρο και απομακρύνουν τα άχρηστα μεταβολικά προϊόντα. Όταν δεν κινούμαστε ο χόνδρος λιμοκτονεί. Όταν κινούμαστε σωστά ζει.
Το περπάτημα είναι η πιο φυσιολογική μορφή φόρτισης που μπορεί να δεχτεί μια άρθρωση. Δεν έχει απότομες αιχμές δύναμης. Δεν έχει βίαιες επιταχύνσεις. Δεν έχει στρέψεις υψηλής ταχύτητας. Η δύναμη κατανέμεται συμμετρικά σε ισχία, γόνατα, ποδοκνημικές και μεταφέρεται μέσα από μυς τένοντες και συνδέσμους που έχουν εξελιχθεί ακριβώς για αυτόν τον σκοπό. Το σώμα μας δεν σχεδιάστηκε για καρέκλες. Σχεδιάστηκε για βάδισμα.
Όταν κάποιος λέει περπάτησα πολύ και με πόνεσαν τα γόνατά μου, το πρόβλημα δεν είναι το περπάτημα. Είναι το υπόβαθρο. Είναι η μυϊκή αδυναμία. Είναι η κακή μηχανική. Είναι η παχυσαρκία. Είναι η έλλειψη προσαρμογής. Είναι τα ακατάλληλα παπούτσια. Το περπάτημα απλώς αποκαλύπτει μια ήδη υπάρχουσα δυσλειτουργία. Δεν τη δημιουργεί.
Ο χόνδρος ανταποκρίνεται στη μηχανική φόρτιση όπως ακριβώς και το οστό. Η ήπια επαναλαμβανόμενη φόρτιση αυξάνει τη σύνθεση κολλαγόνου, βελτιώνει την οργάνωση των ινών και ενισχύει την αντοχή του ιστού. Η ακινησία οδηγεί σε λέπτυνση ,απώλεια ελαστικότητας και ευθραυστότητα. Όποιος έχει δει άρθρωση μετά από παρατεταμένη ακινησία το γνωρίζει καλά. Το περπάτημα είναι φάρμακο.
Το ίδιο ισχύει και για το αρθρικό υγρό. Με την κίνηση αυξάνεται η παραγωγή του βελτιώνεται το ιξώδες του και αυξάνεται η λιπαντική του ικανότητα. Αυτό σημαίνει λιγότερη τριβή, λιγότερο μικροτραυματισμό και καλύτερη απορρόφηση κραδασμών. Η άρθρωση που κινείται καλά πονάει λιγότερο όχι περισσότερο.
Ένα από τα μεγαλύτερα λάθη είναι να συγχέεται η οστεοαρθρίτιδα με τη χρήση. Η οστεοαρθρίτιδα δεν είναι νόσος υπερβολικής κίνησης. Είναι νόσος κακής προσαρμογής. Οι άνθρωποι που περπατούν συστηματικά έχουν λιγότερα συμπτώματα ,καλύτερη λειτουργικότητα και πιο αργή εξέλιξη της εκφύλισης. Αντίθετα η καθιστική ζωή επιταχύνει την πορεία.
Το περπάτημα δυναμώνει τους μυς που σταθεροποιούν τις αρθρώσεις. Τον τετρακέφαλο ,τους γλουτιαίους ,τους οπίσθιους μηριαίους ,τους μυς της ποδοκνημικής. Όταν αυτοί οι μύες είναι αδύναμοι όλο το φορτίο πέφτει κατευθείαν στον χόνδρο. Όταν είναι δυνατοί απορροφούν μεγάλο μέρος της δύναμης και προστατεύουν την άρθρωση. Κάθε βήμα είναι νευρομυϊκή εκπαίδευση.
Υπάρχει και ο παράγοντας της φλεγμονής. Το συστηματικό περπάτημα μειώνει τους δείκτες χρόνιας φλεγμονής ,βελτιώνει την ινσουλινοευαισθησία ,μειώνει το σπλαχνικό λίπος και άρα μειώνει τα φλεγμονώδη σήματα που καταλήγουν και στις αρθρώσεις. Δεν είναι τυχαίο ότι οι άνθρωποι που κινούνται πονάνε λιγότερο συνολικά.
Το σωματικό βάρος είναι κρίσιμο. Κάθε παραπανίσιο κιλό αυξάνει εκθετικά το φορτίο στο γόνατο. Το περπάτημα είναι ο πιο ασφαλής τρόπος να μειωθεί το βάρος χωρίς να επιβαρυνθούν οι αρθρώσεις. Είναι παράδοξο αλλά αληθινό. Για να προστατεύσεις τα γόνατα πρέπει να περπατάς ώστε να μειώσεις το φορτίο που τα καταπονεί.
Ακόμη και σε ανθρώπους με ήδη εγκατεστημένη αρθρίτιδα το περπάτημα αποτελεί βασική θεραπευτική σύσταση. Όχι το τρέξιμο σε άσφαλτο όχι τα άλματα όχι οι απότομες αλλαγές κατεύθυνσης. Αλλά το σταθερό ρυθμικό περπάτημα σε επίπεδο έδαφος με σωστά παπούτσια και σταδιακή αύξηση διάρκειας.
Η έννοια της προσαρμογής είναι κεντρική. Καμία άρθρωση δεν αγαπά τις απότομες υπερβολές. Αν κάποιος από πλήρη ακινησία ξεκινήσει δέκα χιλιόμετρα την πρώτη μέρα προφανώς θα πονέσει. Όχι γιατί το περπάτημα βλάπτει αλλά γιατί το σώμα δεν πρόλαβε να προσαρμοστεί. Όπως ακριβώς συμβαίνει με κάθε βιολογικό σύστημα.
Το περπάτημα βελτιώνει και την ιδιοδεκτικότητα. Την αίσθηση δηλαδή της θέσης της άρθρωσης στον χώρο. Αυτό μειώνει τις πτώσεις τις κακές φορτίσεις και τους μικροτραυματισμούς. Οι αρθρώσεις δεν χαλάνε μόνο από τη φθορά. Χαλάνε και από τις κακές κινήσεις. Το περπάτημα εκπαιδεύει το σώμα να κινείται σωστά.
Ένα ακόμη σημείο που συχνά παραβλέπεται είναι η επίδραση στο νευρικό σύστημα. Η κίνηση μειώνει την κεντρική ευαισθητοποίηση στον πόνο. Άνθρωποι που περπατούν συστηματικά έχουν υψηλότερο κατώφλι πόνου και λιγότερη αντίληψη δυσφορίας από τις αρθρώσεις τους. Ο πόνος δεν είναι πάντα ένδειξη βλάβης. Συχνά είναι ένδειξη ακινησίας.
Αν έπρεπε να συνοψίσω σε μία φράση θα έλεγα το εξής. Οι αρθρώσεις δεν φθείρονται επειδή χρησιμοποιούνται. Φθείρονται επειδή χρησιμοποιούνται λάθος ή επειδή δεν χρησιμοποιούνται καθόλου. Το περπάτημα είναι η φυσική τους γλώσσα. Όταν τους τη στερείς υποφέρουν. Όταν τους τη δίνεις σε ανταμείβουν.
Γι’ αυτό και σε κάθε άνθρωπο ανεξαρτήτως ηλικίας λέω το ίδιο. Αν μπορείς να περπατάς ,περπάτα. Αν πονάς περπάτα σωστά. Αν φοβάσαι, ξεκίνα λίγο. Αν έχεις αρθρώσεις που θέλεις να κρατήσεις ζωντανές ,κίνησέ τες. Το σώμα ξέρει τι να κάνει. Αρκεί να του δώσεις αυτό για το οποίο φτιάχτηκε. Το επόμενο βήμα. Κυριολεκτικά.
