Οι χρήσιμοι ηλίθιοι δεν είναι απλώς γύρω μας.
Κάθε λάθος που περνάει απαρατήρητο, κάθε κρίση που μετατρέπεται σε καθημερινότητα, κάθε ψέμα που γίνεται νόμος — τους χρωστάει τη δύναμή του.
Με φόβο, θυμό, μια δόση αυταρέσκειας και άπειρες μισές αλήθειες.
Όταν η κοινωνία φοβάται, ανθίζουν. Όταν τα πάντα είναι θολά, μεγαλώνουν.
Η υπακοή τους είναι το πιο αξιόπιστο καύσιμο κάθε εξουσίας.
Η σιωπή τους είναι πιο δυνατή από οποιοδήποτε ψέμα.
Δεν διαβάζουν, δεν ψάχνουν, δεν αναρωτιούνται.
Η γνώση τους τρομάζει.
Η αμφισβήτηση τους τσακίζει.
Η λογική είναι πολυτέλεια που δεν μπορούν να αντέξουν.
Αντιθέτως, η σιγουριά τους είναι απόλυτη: «Εγώ ξέρω», λένε, και γελούν ειρωνικά με όποιον ρωτά «γιατί;».
Στις κρίσεις ανθίζουν σαν παράσιτα που νιώθουν ότι σώζουν ζωές.
Κάθε πανδημία, κάθε οικονομικό λάθος, κάθε κοινωνική αναταραχή — έχει πάντα το χαμόγελό τους.
Μιλούν με βεβαιότητα για πράγματα που δεν κατανοούν.
Αναπαράγουν οδηγίες χωρίς να καταλαβαίνουν νόημα.
Και όταν η πραγματικότητα τους ξεπερνά, δεν πανικοβάλλονται — αλλά ξαναχτίζουν τη δική τους αφήγηση, πιο στιβαρή από πριν.
Λατρεύουν τις απαγορεύσεις, όχι γιατί σώζουν, αλλά γιατί δείχνουν ότι κάτι γίνεται.
Λατρεύουν την τάξη, όχι γιατί είναι δίκαιη, αλλά γιατί τους κάνει να νιώθουν ασφαλείς.
Λατρεύουν τη δημοκρατία, μόνο ως θέατρο — όχι ως διαδικασία.
Και μισούν όποιον δεν συμμερίζεται τη σιγουριά τους, σαν να απειλεί το ίδιο τους το οξυγόνο.
Χειροκροτούν την τηλεόραση στις έξι.
Κατηγορούν τον γείτονα στις επτά.
Χαμογελούν ειρωνικά στις οκτώ.
Και κοιμούνται ήσυχοι, βυθισμένοι στην πεποίθηση ότι έκαναν το σωστό.
Και όλα αυτά, χωρίς να σηκώσουν ποτέ το δάχτυλο στον πραγματικό υπεύθυνο.
Όταν οι κανόνες αλλάζουν, δεν βλέπουν αντίφαση.
Βλέπουν «δυναμική προσαρμογή».
Όταν οι υποσχέσεις αποδεικνύονται ψέματα, δεν βλέπουν προδοσία.
Βλέπουν «αναγκαίες θυσίες».
Όταν οι άνθρωποι πεθαίνουν, δεν βλέπουν τραγωδία.
Βλέπουν «παράπλευρες απώλειες».
Δεν υπάρχει ντροπή. Δεν υπάρχει συνείδηση.
Υπάρχει μόνο υπακοή.
Μια υπακοή τόσο τέλεια, που μοιάζει ηθική.
Μια υπακοή που σκοτώνει χωρίς να λερώσει τα χέρια.
Και το πιο μαύρο απ’ όλα;
Νιώθουν δικαιωμένοι.
Νιώθουν γενναίοι.
Νιώθουν έξυπνοι.
Πιστεύουν ότι σώζουν, ενώ απλώς παραχωρούν χώρο για την επόμενη καταστροφή.
Πιστεύουν ότι αντιστέκονται, ενώ υπακούν πιο πιστά και από στρατιώτες χωρίς πρόθεση.
Δεν είναι λίγοι. Είναι παντού.
Δεν είναι αστείο. Είναι απαραίτητοι.
Χωρίς αυτούς, καμία αφήγηση δεν περνά.
Καμία απόφαση δεν γίνεται ανεκτή.
Κανένα ψέμα δεν γίνεται νόμος.
Και κάθε αλήθεια — αν ποτέ εμφανιστεί — θα τους τρομάξει.
Είναι η πιο κυνική μηχανή που υπάρχει:
αθώοι στην όψη, θάνατος στο έργο τους.
Χαμογελούν για να σε καθησυχάσουν, ενώ στην πραγματικότητα εξυπηρετούν μόνο την καταστροφή.
Η βλακεία τους δεν είναι ατυχία.
Είναι στρατηγική.
Η υπακοή τους δεν είναι αρετή.
Είναι όπλο.
Και όπως κάθε όπλο, είναι πιο επικίνδυνο όταν οι ίδιοι το θεωρούν ασπίδα.
Το πιο ωμό, το πιο σκοτεινό, το πιο κυνικό γεγονός είναι ότι δεν το συνειδητοποιούν καν.
Και εμείς;
Μένουμε να κοιτάμε και να αναρωτιόμαστε πόση από τη ζωή μας αφήσαμε να περάσει μέσα από τα χαμόγελα τους.
Βιβλιογραφία
1. Ellul, J. (1965). Propaganda: The Formation of Men’s Attitudes.
Μελέτη για την προπαγάνδα, την επίδρασή της στη σκέψη και στις στάσεις των ανθρώπων.
2. Chomsky, N. (1989). Necessary Illusions: Thought Control in Democratic Societies.
Ανάλυση της χειραγώγησης της κοινής γνώμης μέσω μέσων ενημέρωσης και πολιτικών αφηγήσεων.
3. Le Bon, G. (1895). The Crowd: A Study of the Popular Mind.
Κλασικό έργο για τη ψυχολογία του πλήθους και τη συλλογική συμπεριφορά.
4. Hoffer, E. (1951). The True Believer: Thoughts on the Nature of Mass Movements.
Μελέτη για το πώς οι άνθρωποι εντάσσονται σε μαζικά κινήματα και πώς η ταυτότητα οδηγεί σε πειθώ και φανατισμό.
5. Cialdini, R. (2001). Influence: Science and Practice.
Ανάλυση των μηχανισμών κοινωνικής επιρροής και πειθούς.
