Τα τελευταία χρόνια, το ανοσοποιητικό σύστημα αποκτά όλο και μεγαλύτερη σημασία για τον άνθρωπο. Αυτό δεν οφείλεται μόνο στην επιδημία του AIDS αλλά και στην εκρηκτική διάδοση πολλών άλλων παθήσεων (π.χ. γρίπη, αλλεργίες, λοιμώξεις, αυτοάνοσες παθήσεις, αλλεργικά νοσήματα, καρκίνος κ.α.)
Κύρια όργανα του ανοσοποιητικού συστήματος είναι: ο ερυθρός μυελός των οστών, οι λεμφαδένες και τα λεμφογάγγλια, ο σπλήνας, οι πλάκες Πεγιέ στο έντερο και ο θύμος αδένας.
Οι θαυμάσιες πληροφορίες που μας δίνει η Ανοσολογία φωτίζουν τη μεγάλη πολυπλοκότητα, την βιοχημική σημασία του σώματος και τους φυσιολογικούς ανοσολογικούς μηχανισμούς, που είναι τα διάφορα κύτταρα του ανοσοποιητικού συστήματος, με ιδιαίτερη έμφαση στα -Β και -Τ λεμφοκύτταρα, τα κύτταρα φυσικούς φονιάδες (ΝΚ cells) κ.ά., σύμφωνα με τον καθηγητή παθολογίας – ανοσολογίας Μιχάλη Δανιηλίδη στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμια Θεσσαλονίκης.
Για την κατανόηση των φυσικών ανοσολογικών μηχανισμών έχουμε την ειδική και μη ειδική ανοσολογική άμυνα του οργανισμού καθώς και την χυμική και την κυτταρική. Στην ειδική κυτταρική ανοσοαπάντηση συμμετέχουν ενεργά -Τ λεμφοκύτταρα αντιγόνα, ενώ στην ειδική χυμική ανοσολογική αντίδραση συμμετέχουν ενεργά -Β λεμφοκύτταρα – αντιγόνα αντισώματα. Τα αντισώματα είναι ανοσοσφαιρίνες (πρωτεΐνες) κυρίως του τύπου Ig και προσφέρουν αντιμικροβιακή άμυνα του οργανισμού. Στην μη ειδική ανοσολογική άμυνα (χυμική) συμμετέχουν κυρίως βιοχημικοί παράμετροι π.χ. υδροχλωρικό οξύ, ένζυμα, εκκρίσεις οργάνων λυσοζύμες, ιντερφερόνες, ιντερλευκίνες, και φαγοκύτταρα, ΝΚ cells και έχουμε κυτταρόλυση. Στην μη ειδική ανοσολογική (κυτταρική φάση) συμμετέχουν μακροφάγα (πολυμορφοπύρηνα κ.α.) και έχουμε φλεγμονή – φαγοκυττάρωση – ανοσοαπάντηση.
Για την ολιστική προσέγγιση πρέπει να κατανοήσουμε τη βιολογική βάση της ανοσίας: Ανοσία είναι η ικανότητα των έμβιων όντων να παραμένουν απρόσβλητα από μια ορισμένη ασθένεια.
Τεχνητή και φυσική ανοσία
Η Βοτανική Ιατρική θα είναι εξίσου περιορισμένη με την Συμβατική (αλλοπαθητική) Ιατρική αν τη χρησιμοποιήσουμε μόνο για να επηρεάσουμε ή να ενισχύσουμε τα ανοσοκύτταρα κύτταρα -Β, -Τ λεμφοκύτταρα και τα κύτταρα φυσικούς φονιάδες Ν.Κ. (φρουρούς του ανοσολογικού μηχανισμού).
Είναι ευνοϊκό για να κατανοήσουμε τα παρακάτω να δούμε την ανθρώπινη ανοσία όχι μόνο από ιατρική άποψη αλλά και από οικολογική.
Τότε γίνεται φανερό ότι το ανοσοποιητικό σύστημα είναι ένα ζωντανό μέρος της διασύνδεσης ανάμεσα στο άτομο και τον κόσμο. Η “ανοσία” δεν καλείται να αντισταθεί στο “κακό και επικίνδυνο” Περιβάλλον.
Όλο το φαινόμενο της ανοσίας έχει τα εξής χαρακτηριστικά:
-Αρμονία και όχι αντίσταση
-Δυναμικοί χώροι και όχι φραγμοί
Η ανθρώπινη ανοσία είναι οικολογία στη δράση. Είναι μια σχέση σε κατάσταση συνεχούς ροής και αλλαγής. Είναι ένα σημείο διασύνδεσης ανάμεσα στο εσωτερικό και εξωτερικό μας περιβάλλον Γαία. Είναι το σημείο διασύνδεσης ανάμεσα στην έρημο και τη σαβάνα, το τροπικό δάσος και το βουνό, το δάσος και το λιβάδι, είναι ό,τι πρόκειται για μέρη όπου συμβαίνουν πολλά φαινόμενα οικολογικής αλληλεπίδρασης και εναρμόνισης. Αυτές οι μεταβατικές ζώνες διευκολύνουν την λεπτή ρύθμιση της υγείας της βιόσφαιρας.
Με τον ίδιο τρόπο, στην ανθρώπινη οικολογία το ανοσοποιητικό σύστημα είναι το σημείο διασύνδεσης όπου ένα πλέγμα διαδικασιών και διεργασιών επιτρέπει τη ροή προς τα μέσα και προς τα έξω ταυτόχρονα, επιτρέπει την αντίσταση και την επαφή μαζί.
Αν συγκεντρώσουμε την προσοχή μας στη μια μόνο πλευρά αυτού του σημαντικού “διαλόγου” χάνουμε το βαθύτερο νόημά του και υποβαθμίζουμε τη σημασία του.
Η ανοσία είναι μια εκδήλωση της Ομοιόστασης, μιας γενικής έννοιας που περιγράφει τις υπέροχες οργανικές διαδικασίες (ρυθμιστικές) που διατηρούν την εσωτερική ομοιόσταση (φυσιολογικά όρια όπως την θερμοκρασία του σώματος, την πίεση, την οξεοβασική ισορροπία τον ρυθμό της αναπνοής, τους παλμούς της καρδιάς, τις εκκρίσεις των αδένων).
Η εσωτερική ομοιόσταση με οικολογική αντίληψη αντικατοπτρίζει την πλανητική ομοιόσταση που χαρακτηρίζει τη Γαία (π.χ. γρίπη πουλερικών, τυφώνας Εl Νiniο, Κatrina κ.α.).
Η ανοσία είναι η εκδήλωση μιας σχέσης, όπου η ίδια η φύση της σχέσης παίζει ένα ρόλο στη σωστή λειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος.
Έτσι ο θεραπευτής πρέπει να διερευνήσει τις σχέσεις του ασθενούς με τον κόσμο σε όλα τα επίπεδα, από τις τροφές που τρώει και τους ανθρώπους που αγαπά (ή μισεί), μέχρι τη σχέση που έχει με τη φύση.
Η Ολιστική προσέγγιση της ανοσίας εξετάζει όλες τις πλευρές της ζωής:
-Σωματική υγεία και αρμονία
-Συναισθηματική ευεξία
-Νοητικός οραματισμός και προοπτική
-Πνευματική ζωτικότητα
Οι δυνατότητες των βοτάνων
Τα βότανα μπορούν να χρησιμοποιηθούν με πολλούς τρόπους για να ενισχύσουν τη ζωτικότητα του Ανοσοποιητικού συστήματος, (παράδοση – σύγχρονη κλινική φυτοθεραπεία). Οι διάφορες βοτανολογικές παραδόσεις, με τις μοναδικές πολιτισμικές τους ρίζες και εκφράσεις, έχουν να προσφέρουν πολύτιμες γνώσεις γύρω από την αγωγή και την χρήση ειδικών βοτάνων για τον οργανισμό.
Η Βοτανική ιατρική είναι οικολογική ιατρική.
Τα βότανα ενεργοποιούν την ανοσία, αλλά τα περισσότερα θα μπορούσαν να χαρακτηρισθούν ρυθμιστές της, αφού επιτρέπουν στις φυσικές αντιδράσεις του σώματος να λειτουργούν με μεγαλύτερη ευκαμψία, όταν αντιμετωπίζουν μια πάθηση.
Η Ολιστική προσέγγιση εκφράζεται άριστα με την ενορατική σύνθεση της Κινέζικης και Δυτικής βοτανολογίας (εμπνευστής Cristropher Hops) και αντικείμενο της φυσιοδιφικής έρευνας μου.
Όλοι οι πολιτισμοί στη διάρκεια της Ιστορίας – μέχρι πρόσφατα – χρησιμοποιούν τα θεραπευτικά φυτά σαν βάση της Ιατρικής τους άμεσα ή έμμεσα (φάρμακο από βοτάνια). Οι δυνατότητες των βοτάνων για ενίσχυση του Ανοσοποιητικού Συστήματος είναι μία ακόμα περίπτωση στην οποία οι παραδοσιακές γνώσεις επιβεβαιώνονται από την σύγχρονη φαρμακολογία.
Έρευνες αποδεικνύουν ότι ένας όλο και μεγαλύτερος αριθμός βοτάνων έχουν σημαντικές ανοσοποιητικές επιδράσεις τόσο σε εργαστηριακό όσο και σε κλινικό περιβάλλον.
Κάθε πολιτισμός έχει μια βασική θεραπευτική χλωρίδα από την οποία επέλεγε τα ιάματά του.
Αυτό το φάσμα των φυτών ποικίλει από περιοχή σε περιοχή ανάλογα με το τοπικό οικοσύστημα.
Είναι αξιοσημείωτο όμως ότι αν εξετάσουμε διάφορες περιοχές της Γης π.χ. Ουαλία, Ν. Ινδία, τους κάμπους της Β. Αμερικής, τη Μεσόγειο ή οποιαδήποτε άλλη περιοχή, θα βρούμε βότανα με “ισοδύναμες δράσεις”.
Η σύνθετη μέθοδος του Christopher Hops εντοπίζει τρία επίπεδα βοτανικής δραστηριότητας.
α. Βαθιά ανοσοποιητική ενεργοποίηση.
Έχουμε επηρεασμό της ανοσοποίησης μέσα στους ίδιους τους ιστούς του οργανισμού από φυτά που ονομάζονται “βαθιοί ανοσοποιητικοί ενεργοποιητές”.
Έρευνες έδειξαν ότι κλειδί του ανοσοποιητικού ρόλου μπορεί να είναι κάποια ενεργά συστατικά π.χ. σαπωνίνες, πολυσακχαρίτες κ.τ.λ. Τα βότανα όμως δρουν σαν βιολογικές ολότητες (συνέργεια όλων των συστατικών) και όχι απλώς σαν φορείς κάποιων μεμονωμένων ενεργών συστατικών. Αυτοί οι ανοσορυθμιστές ενεργούν πάνω στην κυτταρική βάση της ανθρώπινης ανοσοποιητικής αντίδρασης.
Μερικοί σημαντικοί ανοσορυθμιστές είναι: Astragalus membranaceous: διουρητικό, αγγειοδιασταλτικό, υποτασικό και τονωτικό. (χρήση: ρίζα 6-9γρ σε αφέψημα) Schizandra chinensis: τονωτικό, για το κεντρικό νευρικό σύστημα, διεγερτικό του αναπνευστικού. (χρήση: καρποί 6-9γρ σε αφέψημα)
Παράλληλα με τη ρύθμιση του Ανοσοποιητικού Συστήματος, θα βοηθούσε η γενική ενίσχυση της υγείας με βότανα π.χ. τα τονωτικά πικρά, τα εξομαλυντικά, ήπια ενίσχυσης της απέκκρισης και της αποτοξίνωσης.
β. Επιφανειακή ανοσοποιητική ενεργοποίηση.
Ενίσχυση της αντίστασης του οργανισμού στους παθογόνους οργανισμούς με διέγερση και παραγωγή (-Β, -Τ λεμφοκύτταρα & λευκά αιμοσφαίρια), με φυτά γνωστά ως αντιμικροβιακά, χρήσιμα στις λοιμώξεις και παρασιτώσεις. (π.χ. Εchίnacea, Θούγια, Καλέντουλα, Σκόρδο.
γ. “Προσαρμογόνα” ή ορμονικοί ρυθμιστές.
Τα βότανα αυτής της ομάδας λειτουργούν μέσα από μία ορμονική ρύθμιση της ανοσοποιητικής αντίδρασης. Χωρίζονται σε δύο ομάδες:
1. Γνήσια προσαρμογόνα που λειτουργούν μέσα από επινεφρίδια και το γενικό σύνδρομο προσαρμογής, π.χ. Eleutherococcus senticosus, Tζίνσενγκ Σιβηριανό, Ρanax spp Κορεάτικο και Αμερικάνικο Τζίνσενγκ.
2. Βότανα που επηρεάζουν τους άλλους ενδοκρινείς αδένες, π.χ. Φύκος, Μποράγκο, Διοσκορέα.
Σε αυτό το αρχικό στάδιο των ερευνών πάνω στους φυτικούς ανοσορρυθμιστές και τα προσαρμογόνα έχουμε κυρίως βότανα από την ανατολή (Κίνα, Ινδία). Αυτό συμβαίνει επειδή έρευνες πάνω στην φυτοανοσολογία κάνουν κυρίως επιστήμονες του ανατολικού κόσμου και έτσι ερευνούν επί το πλείστον τα δικά τους φυτά. Αν οι δυτικοί επιστήμονες ερευνούσαν τα βότανα της δύσης θα ανακάλυπταν τα “ισοδύναμα ανοσοφυτά”.
Στην Ελλάδα μελέτες και έρευνες μας δίνουν το παρακάτω δειγματολογικό πίνακα φυτών που ενισχύουν το αμυντικό σύστημα.
Aristolochia Clematitis (Αριστολόχια): Διεγείρει τα μακροφάγα.
Betula Pubescens (Σημύδα): Διεγείρει τα μακροφάγα.
Cynara Scolymus (Αγκινάρα): Διεγείρει Παραγωγή ανοσοσφαιρινών.
Mentha Sylvestris: Διεγείρει παραγωγή IgM
Rosa Canina (Αγριοτριανταφυλλιά): Ενδυναμώνει το ανοσοποιητικό σύστημα στα παιδιά.
Salvia Officinalis (Φασκόμηλο): Διεγείρει παραγωγή IgA.
Τέλος, ένα σχήμα βοήθειας από την “παραδοσιακή” θεραπευτική είναι για:
1. Διαταραχή λεμφαδένων:
αλοιφή καλέντουλας ή λάδι υπερικού (μασάζ) (Όχι έκθεση στον Ήλιο μετά από χρήση λάδι υπερικού – φωτοευαισθησία).
Αφέψημα:
καλέντουλα, πολυκόμπι, αχίλλεια, τσουκνίδα .
2.Για εξωτερικούς όγκους, νεοπλασίες, έλκη:
κατάπλασμα με φρέσκα φύλλα πεντάνευρου, τσάι πολυκόμπι, χυμός οξαλίδας.
Βιβλιογραφία
“Η νέα ολιστική Βοτανοθεραπεία”, Dαvid Hodffmann (Διόπτρα).
“Υγεία από το Φαρμακείο των Θεών”, Μαρία Τρέμπεν (Κέδρος).
“Κλινική Φυτοθεραπεία -Αρωματοθεραπεία”, Α. Καβαγιάς MD. PHD. (Λίτσας).
“The Herb Society’s complete medicinal Herbal, Penelope Ody“.
15ο Πανευρωπαϊκό Συνέδριο Ανοσολογίας.
Νίκος Σαμαρίδης, N.Ph.D – Βοτανολόγος ΑΠΘ – Διατροφολόγος M.Sc
