Ο ύπνος είναι κάτι πολύ παραπάνω από μία απλή ξεκούραση.
Ο λόγος που κοιμόμαστε, βρίσκεται πολύ πιο πέρα από την απλή αναπλήρωση των ενεργειακών μας επιπέδων, η οποία γίνεται κάθε 12 ώρες. Οι εγκέφαλοί μας αλλάζουν την κατάστασή τους όταν κοιμόμαστε, προκειμένου να καθαρίσουν τα τοξικά παραπροϊόντα της νευρικής δραστηριότητας που απομένουν κατά τη διάρκεια της ημέρας.
Είναι αρκετά περίεργο ότι η ίδια διαδικασία αρχίζει να συμβαίνει και στους εγκεφάλους των ανθρώπων που υποφέρουν επίσης από χρόνια αϋπνία, εκτός εκείνων που βρίσκονται σε υπερδιέγερση. Οι ερευνητές έχουν διαπιστώσει ότι ο επαναλαμβανόμενος κακός ύπνος προκαλεί στον εγκέφαλο την εξαφάνιση μιας σημαντικής ποσότητας νευρώνων και συναπτικών συνδέσεων και η ανάκτηση του ύπνου μπορεί να μην είναι σε θέση να αντιστρέψει τη ζημιά.
Μια ομάδα ερευνητών από το Marche Polytechnic University στην Ιταλία εξέτασε την ανταπόκριση του εγκεφάλου των θηλαστικών σε κακές συνήθειες ύπνου και βρήκε μια παράξενη ομοιότητα ανάμεσα στα ποντίκια που είχαν ξεκουραστεί και στα άυπνα ποντίκια.
Όπως και τα κύτταρα που βρίσκονται σε άλλο σημείο στο σώμα σας, έτσι και οι νευρώνες στον εγκέφαλό σας, ανανεώνονται συνεχώς από δύο διαφορετικούς τύπους γλοιακών κυττάρων, μίας μορφής υποστηρικτικών κυττάρων.
Τα μικρογλοιακά κύτταρα είναι υπεύθυνα για την εκκαθάριση παλαιών και φθαρμένων κυττάρων μέσω μιας διαδικασίας που ονομάζεται φαγοκυττάρωση. Η δουλειά των αστρογλοιακών κυττάρων είναι να κόψουν τις περιττές συνάψεις (συνδέσεις) στον εγκέφαλο ώστε να ανανεώσουν και να αναμορφώσουν την σύνδεση.
Γνωρίζουμε ότι αυτή η διαδικασία συμβαίνει όταν κοιμόμαστε ώστε να καθαριστεί η νευρολογική φθορά της ημέρας, αλλά τώρα φαίνεται ότι το ίδιο συμβαίνει όταν αρχίζουμε να μην κοιμόμαστε καλά.
Αλλά αντί αυτό να είναι κάτι καλό, ο εγκέφαλος χάνει το όριο με την εκκαθάριση και αρχίζει να προκαλεί βλάβη στον εαυτό του.
Σκεφτείτε το εξής: σαν κάποιος να καθαρίζει τα σκουπίδια όταν κοιμάστε, σε αντίθεση με κάποιον που έρχεται στο σπίτι σας μετά από αρκετές άυπνες νύχτες και αδιάκριτα πετάει έξω την τηλεόραση, το ψυγείο και το σκυλί της οικογένειάς σας.
«Για πρώτη φορά φαίνεται ότι τα αστρογλοιακά κύτταρα τρώνε κυριολεκτικά τμήματα των συνάψεων εξαιτίας της απώλειας ύπνου», δήλωσαν οι ερευνητές.
Για να το διαπιστώσουν αυτό, οι ερευνητές μελέτησαν τους εγκεφάλους τεσσάρων ομάδων ποντικών:
Μία ομάδα αφέθηκε να κοιμηθεί για 6 έως 8 ώρες (η ξεκούραστη ομάδα)
Μια άλλη την ξυπνούσαν περιοδικά από τον ύπνο (η αυθόρμητα ξύπνια ομάδα)
Μια τρίτη ομάδα διατηρήθηκε ξύπνια για επιπλέον 8 ώρες (η στερημένη από ύπνο ομάδα)
Και μια τελική ομάδα διατηρήθηκε αφυπνισμένη για πέντε ημέρες χωρίς καθόλου ξεκούραση (η χρόνια στερημένη από ύπνο ομάδα).
Όταν οι ερευνητές συνέκριναν τη δραστηριότητα των αστρογλοιακών κυττάρων στις τέσσερις ομάδες, τα εντόπισαν στο 5,7% των συνάψεων στους εγκεφάλους της ξεκούραστης ομάδας και στο 7,3% των αυθόρμητα ξύπνιων ποντικιών.
Στην στερημένη από ύπνο και στη χρόνια στερημένη από ύπνο ομάδα, παρατηρούσαν κάτι διαφορετικό: τα αστρογλοιακά κύτταρα είχαν αυξήσει τη δραστηριότητά τους στην κατανάλωση τμημάτων των συνάψεων, όπως τα μικρογλοιακά κύτταρα τρώνε τα απόβλητα, μια διαδικασία γνωστή ως αστρογλοιακή φαγοκυττάρωση.
Στους εγκεφάλους ποντικών που είχαν υποστεί στέρηση ύπνου, τα αστρογλοιακά κύτταρα βρέθηκαν να είναι ενεργά στο 8,4% των συνάψεων και στα χρόνια στερημένα από ύπνο ποντίκια, ένα επιβλητικό 13,5% των συνάψεών τους, παρουσίαζε ενεργοποίηση των αστρογλοιακών κυττάρων.
Οι περισσότερες από τις συνάψεις που φαγώθηκαν στις δύο ομάδες ποντικών που είχαν υποστεί στέρηση ύπνου ήταν οι μεγαλύτερες, οι οποίες ήταν και οι παλαιότερες και πιο βαριά χρησιμοποιούμενες – «σαν τα παλιά έπιπλα ενός σπιτιού» – κάτι που είναι καλό.
Όμως, όταν η ομάδα ήλεγξε τη δραστηριότητα των μικρογλοιακών κυττάρων στις τέσσερις ομάδες, διαπίστωσαν ότι είχε επίσης επιδεινωθεί στην ομάδα που είχε υποστεί χρόνια στέρηση ύπνου.
Και αυτό είναι μια ανησυχία, επειδή η αχαλίνωτη μικρογλοιακή δραστηριότητα έχει συνδεθεί με ασθένειες του εγκεφάλου όπως η νόσος του Alzheimer και άλλες μορφές νευροεκφυλισμού.
«Αυτό που διαπιστώνουμε είναι ότι η αστρογλοιακή φαγοκυττάρωση, κυρίως των προσυναπτικών στοιχείων σε μεγάλες συνάψεις, παρουσιάζεται μετά από οξεία και χρόνια απώλεια ύπνου, αλλά όχι μετά από αυθόρμητο ξύπνημα, υποδηλώνοντας ότι μπορεί να προωθήσει την εκκαθάριση και την ανακύκλωση φθαρμένων συστατικών των ισχυρά χρησιμοποιούμενων, ισχυρών συνάψεων», αναφέρουν οι ερευνητές.
«Αντίθετα, μόνο η χρόνια απώλεια ύπνου ενεργοποιεί τα μικρογλοιακά κύτταρα και προάγει τη φαγοκυτταρική δραστηριότητά τους … υποδηλώνοντας ότι η εκτεταμένη διακοπή του ύπνου μπορεί να προκαλέσει μικρογλοία και ίσως να προδιαθέσει τον εγκέφαλο σε άλλες μορφές προσβολής».
Πολλά ερωτήματα φυσικά παραμένουν, όπως εάν η διαδικασία αυτή αναπαράγεται στον ανθρώπινο εγκέφαλο και εάν η ανάκτηση του ύπνου, μπορεί να αντιστρέψει τη ζημιά.
Αλλά το γεγονός ότι οι θάνατοι του Αλτσχάιμερ έχουν αυξηθεί κατά ένα απίστευτο 50% από το 1999, μαζί με την δυσκολία που πολλοί από εμάς αντιμετωπίζουμε για να έχουμε έναν καλό ύπνο, σημαίνει ότι αυτό είναι κάτι που πρέπει να ερευνήσουμε σε βάθος και γρήγορα.
Η έρευνα έχει δημοσιευθεί στο Journal of Neuroscience.
Πηγή
