Από τα διυλιστήρια του Ροκφέλερ μέχρι το χάπι της “ευτυχίας” — Πώς η Υγεία έγινε επιχείρηση
Στο παρελθόν, ο γιατρός θεράπευε. Τώρα «ρυθμίζει». Το σώμα έγινε πεδίο πειραμάτων και το μυαλό επενδυτικό προϊόν. Το μόνο που άλλαξε είναι ότι αντί για φίλτρα, έχουμε φάρμακα με ονόματα που ακούγονται σαν luxury brands.
Αλλά ας ξεκινήσουμε από την αρχή. Από τον άνθρωπο που έδωσε στη λέξη «φιλανθρωπία» μια νέα σημασία: επένδυση με ιατρική πρόσοψη.
---
Ο Ροκφέλερ και το Μεγάλο Πείραμα
Ο John D. Rockefeller, πετρελαιάς, επιχειρηματίας, και μαιτρ του ελέγχου, είχε ένα μικρό πρόβλημα:
Μετά τη διύλιση πετρελαίου, έμεναν στο υπόλοιπο της παραγωγής τόνοι χημικών παραπροϊόντων που κανείς δεν ήξερε τι να τα κάνει.
Και τότε ήρθε η ιδέα: Αν δεν τα πετάξεις, πούλα τα.
Αλλά για να τα πουλήσεις, πρέπει να τα βαφτίσεις… φάρμακα.
Έτσι γεννήθηκε η εποχή των συνθετικών φαρμάκων – προϊόντων πετρελαίου που υπόσχονταν ίαση σε μορφή δισκίου.
Το μόνο που έλειπε ήταν η κατάλληλη “θρησκεία” για να τα προωθήσει: ένα νέο δόγμα ιατρικής, όπου η χημεία αντικαθιστά τη φύση, και ο ασθενής αντικαθίσταται από τον πελάτη.
---
Η Επανάσταση των “Επιστημόνων”: όταν η φαρμακολογία νίκησε τη θεραπεία
Με τα κέρδη της Standard Oil, ο Ροκφέλερ ίδρυσε το Rockefeller Institute for Medical Research (1901) — το πρώτο σύγχρονο εργαστήριο βιοϊατρικής έρευνας.
Το 1913 ιδρύει το Rockefeller Foundation, και μαζί με το Carnegie Foundation, χρηματοδοτεί τη διαβόητη Έκθεση Flexner (Flexner Report, 1910).
Ο Abraham Flexner δεν ήταν γιατρός. Ήταν εκπαιδευτικός. Και η αποστολή του ήταν απλή: να αξιολογήσει τα ιατρικά σχολεία των ΗΠΑ και να “καθαρίσει το τοπίο”.
Το αποτέλεσμα;
Από τις 155 ιατρικές σχολές που λειτουργούσαν τότε, πάνω από τις μισές έκλεισαν μέσα σε λίγα χρόνια.
Οι σχολές που προωθούσαν φυσιοπαθητική, ομοιοπαθητική, χειροπρακτική, φυτοθεραπεία και ολιστικές πρακτικές, χαρακτηρίστηκαν «αντιεπιστημονικές».
Μόνο όσες ακολούθησαν το νέο “πρότυπο” — βασισμένο σε φάρμακα, εργαστήρια και χειρουργεία — επιβίωσαν.
Ολόκληρη η ιατρική εκπαίδευση αναδομήθηκε γύρω από μια ιδέα:
> Η ασθένεια είναι χημικό πρόβλημα.
Η λύση είναι χημική.
Και η χημεία… πατεντάρεται.
---
Ο “επιστημονικός” θρίαμβος της φαρμακοβιομηχανίας
Από τη δεκαετία του ’20 ως το ’50, οι Rockefeller και Carnegie Foundations δαπάνησαν εκατοντάδες εκατομμύρια δολάρια για να εδραιώσουν αυτή τη νέα Ιατρική.
Η ιατρική έγινε πειθαρχία “πλήρους απασχόλησης”, με πανεπιστήμια, χρηματοδότηση και κύρος.
Αλλά το τίμημα ήταν τεράστιο:
Η φυτοθεραπεία εξορίστηκε.
Η ομοιοπαθητική γελοιοποιήθηκε.
Η χειροπρακτική χαρακτηρίστηκε επικίνδυνη.
Η πρόληψη έγινε βαρετή λέξη.
Η νέα Ιατρική δεν ήθελε να θεραπεύει — ήθελε να διαχειρίζεται. Ένας ασθενής που θεραπεύεται είναι πελάτης που χάθηκε.
Κι έτσι ξεκίνησε η πιο επιτυχημένη επιχείρηση στην ιστορία του κόσμου: η Φαρμακευτική Εξάρτηση.
---
Ο Ασθενής του 21ου Αιώνα
Περισσότερο από έναν αιώνα μετά, το όραμα του Ροκφέλερ έχει θριαμβεύσει.
Η σύγχρονη ιατρική δεν σε θεραπεύει — σε ρυθμίζει.
Η κατάθλιψη; SSRIs.
Η αϋπνία; Βενζοδιαζεπίνες.
Η υπέρταση; Συνδυαστική θεραπεία εφ’ όρου ζωής.
Κάθε πρόβλημα είναι ένα “χάπι μακριά” από την προσωρινή σιωπή του.
Στα φαρμακεία, οι πελάτες δεν αγοράζουν υγεία. Αγοράζουν αναστολή συμπτωμάτων.
Η φαρμακοβιομηχανία δεν πουλά φάρμακα. Πουλά ελπίδα σε δόσεις.
Και το πιο ειρωνικό; Οι ίδιες οι παρενέργειες που προκαλούν τα φάρμακα, γίνονται νέα “πεδία αγοράς”.
Αν το φάρμακο σου προκαλέσει άγχος, υπάρχει νέο φάρμακο για αυτό.
Αν σου χαλάσει τον ύπνο, έχουμε χάπι και για αυτό.
Ένας κύκλος τέλειος, μαθηματικά σχεδιασμένος να μην τελειώνει ποτέ.
---
Το Σώμα που Ψιθύριζε
Η φύση έχει τρόπους να μιλά. Αλλά η σύγχρονη Ιατρική έχει εκπαίδευση στο να την αγνοεί.
Ένας πονοκέφαλος δεν είναι έλλειψη παυσίπονου· είναι ένδειξη ανισορροπίας.
Ένας πυρετός δεν είναι σφάλμα του οργανισμού· είναι ο τρόπος που πολεμά.
Αλλά εμείς μάθαμε να φιμώνουμε τα συμπτώματα, όχι να τα ακούμε.
Το σώμα ψιθυρίζει “σταμάτα”, και το σύστημα του απαντά “πάρε”.
---
Ο Κώδικας της Αρρώστιας
Σήμερα, η Ιατρική διαφημίζεται με όρους τεχνολογίας: “αναστολείς”, “πρωτόκολλα”, “θεραπείες πρώτης γραμμής”.
Μόνο που κανείς δεν λέει το προφανές:
Ο πραγματικός κώδικας που εκτελείται δεν είναι του DNA σου. Είναι του λογιστικού συστήματος της φαρμακοβιομηχανίας.
Κάθε συνταγή, κάθε “προτεινόμενη θεραπεία”, κάθε “κλινική οδηγία” είναι αποτέλεσμα επιρροής και χρηματοδότησης.
Από τη δεκαετία του 1950 μέχρι σήμερα, οι ίδιες εταιρείες που χρηματοδοτούν τα ιατρικά συνέδρια, ελέγχουν και τα πανεπιστήμια.
Η γνώση δεν είναι πια ουδέτερη. Είναι επιχορηγούμενη.
---
Το Μεγάλο Αστείο
Ο Ροκφέλερ δεν πούλησε πετρέλαιο. Πούλησε αντίληψη.
Έπεισε την κοινωνία ότι η Υγεία είναι εμπόρευμα και η Ιατρική είναι η διαφήμισή του.
Έκτισε ένα σύστημα όπου η αρρώστια είναι επένδυση και ο φόβος εργαλείο πωλήσεων.
Η πιο πικρή ειρωνεία;
Όταν οι “εναλλακτικές” θεραπείες αποδεικνύονται αποτελεσματικές, το σύστημα απλώς τις αγοράζει, τις βαφτίζει “καινοτομία” και τις πουλάει πίσω σε εσένα, με τιμή.
Η πρόληψη, κάποτε αυτονόητη, έγινε επαναστατική πράξη.
---
Επίλογος
Η ιατρική δεν κατέρρευσε.
Απλώς άλλαξε εργοδότη.
Ο Ροκφέλερ πέθανε πλούσιος. Το σύστημα που δημιούργησε ζει και βασιλεύει, καμουφλαρισμένο ως πρόοδος.
Και ενώ τα φάρμακα εξελίσσονται, οι άνθρωποι παραμένουν ασθενείς.
Η αληθινή θεραπεία, ειρωνικά, δεν κοστίζει τίποτα: ακούγεται, τρέφεται, αναπνέει και ρωτά “γιατί”.
Κι ίσως αυτός είναι ο λόγος που δεν τη βλέπεις στα ράφια κανενός φαρμακείου.
---
Βιβλιογραφία
E. Richard Brown, Rockefeller Medicine Men: Medicine and Capitalism in America (University of California Press, 1979).
Marianne P. Fedunkiw, Rockefeller Funding and Medical Education in Toronto, Montreal and Halifax, 1920–1935.
“The Rockefellers to the Rescue,” Canadian Medical Association Journal, 175(10): 1252–1253 (2006).
J. Wallace, “Rockefeller Foundation Fellowships and Medical Education, 1925–1936,” Irish Medical Journal, Vol. 117, No. 9, October 2024.
“Rockefeller, the Flexner Report, and the American Medical Association,” PMC, 2023.
S. J. Reiser, Medicine and the Reign of Technology (Cambridge University Press, 1978).
