DrmedGeorgios Zois
Η Ιατρική της Αυταπάτης: Όταν οι Θεραπείες Επιμένουν να Ζουν, Παρά τη Μηδενική τους Αξία
Στον 21ο αιώνα, όπου η ιατρική διατείνεται πως κινείται αποκλειστικά με βάση την “τεκμηρίωση”, παραμένουν ζωντανές δεκάδες πρακτικές που η ίδια η επιστήμη έχει αποδομήσει. Πρόκειται για παρεμβάσεις που συνεχίζουν να εφαρμόζονται όχι επειδή ωφελούν τον ασθενή — αλλά επειδή βολεύουν το σύστημα, συντηρούν συμφέροντα και καθησυχάζουν τον φόβο.
Η παρακάτω έρευνα καταγράφει μερικά από τα πιο χαρακτηριστικά παραδείγματα σύγχρονης ιατρικής εμμονής: θεραπείες και εξετάσεις που δεν έχουν αποδείξει καμία ουσιαστική κλινική αξία, αλλά παραμένουν αναλλοίωτες — σαν τελετουργίες πίστης, όχι επιστήμης.
---
1. Πολυβιταμίνες – Η Βιομηχανία της Ψευδαίσθησης ΥγείαςΑπό ράφια φαρμακείων μέχρι influencers “ευεξίας”, οι πολυβιταμίνες παρουσιάζονται ως πανάκεια. Όμως οι μεγάλες μελέτες (Annals of Internal Medicine, 2013) είναι σαφείς: δεν μειώνουν τον κίνδυνο καρδιοπαθειών, καρκίνου ή θνητότητας.
Η βιομηχανία συμπληρωμάτων διατροφής ξεπερνά τα 140 δισεκατομμύρια δολάρια ετησίως, στηριζόμενη σε διαφημίσεις φόβου (“μήπως δεν παίρνετε αρκετά θρεπτικά συστατικά;”) και σε επιστημονικά «ψίχουλα» χωρίς αξία.
Η πραγματικότητα είναι σκληρή: για τους περισσότερους ανθρώπους, οι πολυβιταμίνες είναι ακριβό εικονικό φάρμακο που προσφέρει μόνο ψευδαίσθηση ελέγχου.
---
2. Τεστ PSA – Το “Φάντασμα” του Καρκίνου του ΠροστάτηΤο PSA (Prostate-Specific Antigen) σχεδιάστηκε ως εργαλείο έγκαιρης διάγνωσης καρκίνου. Όμως μελέτες (U.S. Preventive Services Task Force, 2018) απέδειξαν ότι δεν μειώνει ουσιαστικά τη θνητότητα, ενώ οδηγεί σε υπερδιάγνωση και θεραπείες που αφήνουν άνδρες ανίκανους ή με ακράτεια.
Κι όμως, το τεστ συνεχίζει να προτείνεται μαζικά, σε check-up και ασφαλιστικά προγράμματα. Γιατί; Επειδή γεννά παραπέρα εξετάσεις, βιοψίες και θεραπείες. Μια μικρή βιομηχανία φόβου που ξεκινά από μια απλή αιμοληψία.
---
3. Αντικαταθλιπτικά για Ήπια Κατάθλιψη – Η Εμπορευματοποίηση της ΘλίψηςΗ φαρμακοβιομηχανία πούλησε στο κοινό την ιδέα ότι η λύπη είναι χημική ανισορροπία και χρειάζεται χάπι. Όμως μετα-αναλύσεις (Cipriani et al., The Lancet 2018) δείχνουν ότι τα SSRI έχουν αποτέλεσμα μόλις ελάχιστα ανώτερο του πλασέμπο στις ήπιες μορφές κατάθλιψης.
Οι εταιρείες το γνωρίζουν — αλλά το φάρμακο “δουλεύει” σε επίπεδο αγοράς, όχι απαραίτητα σε επίπεδο νευροχημείας. Οι κοινωνίες που έχουν ανάγκη να λειτουργούν χωρίς διακοπές βρήκαν το ιδανικό προϊόν: χημική υπακοή στη δυσφορία.
---
4. Μαστογραφία σε Νεαρές Ηλικίες – Όταν η Πρόληψη Γίνεται ΕμπόριοΗ μαστογραφία θεωρείται “ιερό δισκοπότηρο” πρόληψης. Όμως σε γυναίκες κάτω των 40 χωρίς οικογενειακό ιστορικό, οι έρευνες (Cochrane Review, 2013) δείχνουν κανένα όφελος στη μείωση θνητότητας, αλλά υψηλά ποσοστά ψευδώς θετικών, άγχους και περιττών επεμβάσεων.
Παρόλα αυτά, τα ιδιωτικά διαγνωστικά κέντρα συνεχίζουν να την προτείνουν, γιατί “η πρόληψη πουλάει”. Ελάχιστοι ενημερώνουν ότι πρόκειται περισσότερο για διαγνωστική βιομηχανία παρά για πραγματική πρόληψη.
---
5. Αντιμικροβιακά Ράμματα – Όταν το Marketing Νικά την ΑποστείρωσηΡάμματα με «αντιμικροβιακή επίστρωση» προωθούνται ως επαναστατικά. Όμως οι μελέτες (BMJ, 2020) έδειξαν καμία στατιστικά σημαντική μείωση λοιμώξεων σε σχέση με τα απλά.
Η διαφορά βρίσκεται στην τιμή: έως και τριπλάσια. Πρόκειται για χαρακτηριστική περίπτωση όπου η τεχνολογία προστίθεται όχι για να βελτιώσει την ιατρική, αλλά για να φουσκώσει τιμολόγια και προσόδους.
---
6. Στατίνες – Η Πιο Κερδοφόρα Αυταπάτη της Σύγχρονης ΙατρικήςΟι στατίνες παρουσιάστηκαν ως θαυματουργά φάρμακα “που σώζουν καρδιές”. Στην πραγματικότητα, οι ανεξάρτητες αναλύσεις δείχνουν πως η απόλυτη μείωση κινδύνου θανάτου είναι σχεδόν μηδενική, ενώ οι παρενέργειες — μυαλγίες, κόπωση, νευρολογικές διαταραχές, διαβήτης τύπου 2 , άνοια- Alzheimer— είναι πολύ συχνές και δυστυχώς υποεκτιμημένες.
Οι ίδιες οι κατευθυντήριες οδηγίες για τη χοληστερόλη έχουν συνταχθεί από επιτροπές με οικονομικούς δεσμούς με εταιρείες στατινών (Prasad & Cifu, Ending Medical Reversal, 2015).
Πρόκειται για μια από τις πιο καλοστημένες αυταπάτες της ιατρικής εποχής μας: φάρμακα που διατηρούν αρχεία ασθενών “υγιή” στα χαρτιά, ενώ οι ασθενείς εξαντλούνται στην πραγματική ζωή.
---
Επίλογος: Η Ανθεκτικότητα της ΠλάνηςΗ ιατρική, όσο επιστημονική κι αν είναι, δεν παύει να είναι ανθρώπινο οικοδόμημα — με φόβους, συμφέροντα και προκαταλήψεις. Οι πρακτικές αυτές επιβιώνουν όχι επειδή αποδίδουν, αλλά επειδή εξυπηρετούν: βιομηχανίες, συστήματα και νοοτροπίες.
Η “ιατρική της αυταπάτης” δεν είναι απλώς παρεκτροπή· είναι καθρέφτης μιας κοινωνίας που προτιμά να αγοράζει ψευδαίσθηση υγείας παρά να αναμετρηθεί με την πραγματικότητα της πρόληψης, της διατροφής, και της ευθύνης.
---
ΒιβλιογραφίαIoannidis JPA. Why Most Clinical Research Is Not Useful. PLoS Medicine, 2016.
Prasad V, Cifu A. Ending Medical Reversal: Improving Outcomes, Saving Lives. Johns Hopkins University Press, 2015.
Welch HG, Schwartz LM, Woloshin S. Overdiagnosed: Making People Sick in the Pursuit of Health. Beacon Press, 2011.
Moynihan R et al. “Too Much Medicine: Overdiagnosis and Overtreatment in Modern Health Care.” BMJ, 2020.
Cochrane Review. Screening for Breast Cancer with Mammography., 2013.
Cipriani A. et al. Comparative Efficacy and Acceptability of Antidepressants. The Lancet, 2018.
