ΣΕΡΟΤΟΝΙΝΗ....

Η Σεροτονίνη είναι ένας νευροδιαβιβαστής του εγκεφάλου. Η σεροτονίνη επηρεάζει τον τρόπο που βλέπουμε κι αντιμετωπίζουμε τον κόσμο.
Χαμηλά επίπεδα της σεροτονίνης εμπλέκονται στην εμφάνιση κατάθλιψης. υψηλά επίπεδα σεροτονίνης εμπλέκονται στην εμφάνιση της χαράς.

Η σεροτονίνη επηρεάζει τον τρόπο που βλέπουμε κι αντιμετωπίζουμε τον κόσμο. Χαμηλά επίπεδα της σεροτονίνης εμπλέκονται στην εμφάνιση κατάθλιψης. υψηλά επίπεδα σεροτονίνης εμπλέκονται στην εμφάνιση της χαράς. Τα φάρμακα που επιλεκτικά αναστέλλουν την επαναπρόσληψη της σεροτονίνης αυξάνουν τα επίπεδα της ελεύθερης σεροτονίνης, θεραπεύοντας έτσι την κατάθλιψη. Η σεροτονίνη είναι η χημική ουσία που ηρεμεί το σώμα μας. Σημαντικές ποσότητες σεροτονίνης ανευρίσκονται στο ανώτερο εγκεφαλικό στέλεχος και ιδιαίτερα στη γέφυρα και τον προμήκη μυελό.

Η σεροτονίνη ανήκει στην οικογένεια των μονοαμινών και συγκεκριμένα των ινδολαμινών. Φάρμακα που επηρεάζουν τα επίπεδα σεροτονίνης είναι το LSD το οποίο προκαλεί παραισθήσεις, τα SSRIs που είναι εκλεκτικοί αναστολείς επαναπρόσληψης της σεροτονίνης και το Ecstacy που καταστρέφει τις λεπτές απολήξεις της σεροτονίνης. Ολα τα ναρκωτικά καταστρέφουν την σεροτονίνη, γι αυτό και όλοι οι ναρκομανείς είναι θλιμμένοι, φοβισμένοικαι καταθλιπτικοί, όπως και οι αλκοολικοί.

Η σεροτονίνη (5-υδροξυτρυπταμίνη ή 5-ΗΤ) είναι μία μονοαμίνη νευροδιαβιβαστής που συντίθεται στους σεροτονινεργικούς νευρώνες του κεντρικού νευρικού συστήματος και στα εντεροχρωμιόφυλλα κύτταρα του γαστρεντερικού σωλήνα. Στο σώμα, η σεροτονίνη συντίθεται από το αμινοξύ τρυπτοφάνη και τον μεταβολίτη της 5-υδροξυτρυπτοφάνη (5-ΗΤΡ).

Η σεροτονίνη βρίσκεται σε πολλά φυτά, συμπεριλαμβανομένων φρούτων και λαχανικών. Στο κεντρικό νευρικό σύστημα, η σεροτονίνη θεωρείται ότι διαδραματίζει σημαντικό ρόλο ως νευροδιαβιβαστής στην ρύθμιση του θυμού, επιθετικότητας, θερμοκρασίας σώματος, ψυχικής διάθεσης, ύπνου, εμετού, σεξουαλικότητας, και όρεξης. Επιπλέον, η σεροτονίνη βρίσκεται εκτενώς στον ανθρώπινο γαστρεντερικό σωλήνα και φυλάσσεται κυρίως στα αιμοπετάλια του κυκλοφορικού συστήματος.

«Αδερφή» της σεροτονίνης είναι η ντοπαμίνη η οποία προκαλεί ευφορία και συγχρόνως διεγείρει την προσοχή και την μάθηση και σχετίζεται με την κίνηση.

Αυτό που ανεβάζει τη σεροτονίνη στον εγκέφαλό μας είναι ο ήλιος, τα αθλήματα έντασης και ορισμένες τροφές που περιέχουν την ουσία (κυρίως μια διατροφή πλούσια σε καρύδια). Ο ανανάς και οι μπανάνες (βιολογικά μόνο) συγκαταλέγονται στις τροφές που περιέχουν σεροτονίνη. Ωστόσο η περιεκτικότητα των τροφών είναι μικρή και μετράται σε μg (εκατομμυριοστά του γραμμαρίου).

Ο εγκέφαλος αποτελείται από τρισεκατομμύρια νευρικά κύτταρα που ονομάζονται νευρώνες. Tα νευρικά κύτταρα συνδέονται το ένα με το άλλο με συνάψεις αλλά ανάμεσα τους υπάρχει ένα μικρό χάσμα (περίπου 1/1.000 του χιλιοστού) το λεγόμενο συναπτικό χάσμα ή συναπτική σχισμή. Τα σήματα κινούνται μέσα σε νευρικά κύτταρα ως μικρό ηλεκτρικό φορτίο και οι νευροδιαβιβαστές απελευθερώνονται μέσω των συνάψεων, μεταφέροντας τα σήματα στα επόμενα νευρικά κύτταρα.

Πρόσφατες έρευνες υποδεικνύουν ότι η σεροτονίνη διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στην αναγέννηση του ήπατος και προκαλεί κυτταρική διαίρεση σε όλο το σώμα. Χαμηλά επίπεδα σεροτονίνης συσχετίζονται με αρκετές παθήσεις, επιθετική συμπεριφορά, θυμό, κλινική κατάθλιψη, ιδεοψυχαναγκαστικές διαταραχές, ημικρανίες, σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου, εμβοές, ινομυαλγία, διπολική κατάθλιψη και διαταραχές άγχους.

Η σεροτονίνη επηρεάζει τον τρόπο που βλέπουμε και αντιμετωπίζουμε τον κόσμο.

Βοηθά στον έλεγχο του θυμού και της παρορμητικής συμπεριφοράς και επηρεάζει έτσι σημαντικά τη λήψη αποφάσεων Έρευνα που δημοσιεύτηκε στο Science δείχνει ότι η πτώση των επιπέδων σεροτονίνης αρκεί για να εντείνει το θυμό και την επιθυμία για αντίποινα σε περιπτώσεις άδικης συμπεριφοράς … Όταν έχουμε έντονη ανησυχία και φόβο, τα επίπεδα της σεροτονίνης πέφτουν, με αποτέλεσμα να μην αισθανόμαστε καλά και να χρειάζεται να ψάξουμε για τροφές που θα μας ανεβάσουν τη σεροτονίνη για να αισθανθούμε καλύτερα, οι οποίες είναι τα γλυκά, οι σοκολάτες και τα λιπαρά φαγητά.

Η σεροτονίνη, έχει το όνομά της από το λατινικό serum που σημαίνει πηκτό υγρό και από την ελληνική λέξη τόνος, συσπά τα αγγεία και παράλληλα, έχει δράση σαν νευροδιαβιβαστής στο κεντρικό νευρικό σύστημα. Η ελεύθερη σεροτονίνη, που υπάρχει, μεταφέρεται ξανά στο κύτταρο που το εκκρίνει και παράλληλα είναι το βασικό υλικό για την δημιουργία του μεταφορέα που κάνει αυτή την δουλειά. Έχει αποδειχθεί ότι υπάρχει πλέον έντονη σχέση μεταξύ σεροτονίνης κι εξωτερικής συμπεριφοράς και επικοινωνίας με τους άλλους ανθρώπους.

Η σεροτονίνη φέρνει ευτυχία κι επιτυχία. Τον οραματισμό, την φαντασία, αλλά και την βίωση του τρόπου ζωής μας τον επηρεάζει καθοριστικά η σεροτονίνη. Η σεροτονίνη είναι ένα τμήμα ανθρώπινης ορμόνης η οποία χρησιμεύει σαν νευροδιαβιβαστής στον εγκέφαλο προκειμένου να μεταφέρει μια πληροφορία από το ένα νευροκύτταρο στο άλλο. Η σεροτονίνη επηρεάζει την όρεξη, τον ύπνο, την σεξουαλική διάθεση, την θερμοκρασία του σώματος και την διάθεση για επικοινωνία που έχει ο άνθρωπος.
Όταν υπάρχει αυξημένη σεροτονίνη στο σώμα αισθανόμαστε γαλήνιου, ευδαίμονες, εξισορροπημένοι ενώ αντίθετα όταν υφίσταται έλλειψη υπάρχει φόβος, κατάθλιψη, κατάπτωση, αποφυγή και τάση για επιθετική συμπεριφορά.

Όταν τα ελλείμματα της σεροτονίνης είναι διαρκείας παρουσιάζονται πολλές ψυχικές ασθένειες όπως διπολική κατάθλιψη, φοβίες, διαταραχές της τροφής, διαταραχές του ύπνου, αδυναμία απόδοσης και οξείς ημικρανίες. Οι ρυθμίσεις στις αυξομειώσεις της σεροτονίνης μέσα στο κεντρικό νευρικό σύστημα, χωρίζει τους ανθρώπους σε δυο μεγάλες κατηγορίες. Σε αυτούς που η ρύθμιση γίνεται γρήγορα και είναι σωστή και επαρκής για τα κύτταρα και σε αυτούς που αργεί γίνεται λάθος και είναι ανεπαρκής.

Στην δεύτερη κατηγορία της πιο αργής διαδικασίας, είναι αυτοί που αντιδρούν αργά, έχουν καθυστέρηση επικοινωνίας, είναι ελευθέριοι, δεν αντιμετωπίζουν, είναι πικρόχολοι, μνησίκακοι, ασθενείς, δεν αναλαμβάνουν ευθύνη, δεν έχουν την ενέργεια που απαιτείται, απογοητεύονται εύκολα και κυρίως καταβάλλονται από φόβο και πανικό. Η ξυνίλα, η πικροχολιά, το θυμωμένο παράπονο, η βρισιά και η υποτίμηση όλων με ανικανότητα διαφοροποίησης, δεν είναι παρά η απουσία της ΦΙΛΟΤΗΤΑΣ. Η αγένεια και η προσβλητική συμπεριφορά δείχνουν την απουσία της στοργής, της χαράς της ευθυμίας. Η απογοήτευση και η ανασφάλεια έχουν ανάγκη από την ΦΙΛΟΤΗΤΑ που την στερούνται.

Γιατί ο άνθρωπος που είναι χαρούμενος είναι γεμάτος Ζωή, είναι γεμάτος καλοσύνη, λάμψη, χαρά, ευγένεια, υγεία και ΣΘΈΝΟΣ. Ο πλήρης ΖΩΉ είναι ικανός διαχειριστής της σεροτονίνης, όταν αυτό δεν συμβαίνει γίνεται μνησίκακος, πικρόχολος, εριστικός, ξινός, χάνει το ΣΘΈΝΟΣ και είναι ΑΣΘΕΝΉΣ. Να τους λυπάστε αυτούς τους τύπους έχουν ορμονική αναπηρία και δυσλειτουργικό χαρακτήρα. Ο επιχειρηματίας που θεωρεί ότι πέτυχε, έχοντας μεγάλο βαθμό  αυτοπεποίθησης, αντιμετώπισης, υψηλή επικοινωνία, αναλαμβάνει ευθύνη δηλ. διαθέτει υπευθυνότητα, λογική, μαθαίνει από τα λάθη του και συνεχίζει ακάθεκτος να βαδίζει στο μονοπάτι του Σκοπού, είναι το τυπικό παράδειγμα για την καλή επεξεργασία της σεροτονίνης στον εγκέφαλο.

Σύμφωνα με τον κλινικό ψυχολόγο Dr David Feldstein, ο μηχανισμός των εθισμών είναι ο ίδιος με τον μηχανισμό που χρησιμοποιεί η φύση για να μας ενεργοποιήσει να προβούμε σε τρεις ενέργειες, που είναι θεμελιώδεις για την επιβίωσή μας και την διαιώνιση του είδους μας. Αυτές είναι να τρώμε, να πίνουμε, να αποφεύγουμε να πληγωνόμαστε και να αναπαραγόμαστε (αυτοσυντήρηση, ασφάλεια, αναπαραγωγή). Η κινητοποίηση να προβαίνουμε στις παραπάνω ενέργειες έχει την βάση της στο πρωτόγονο (ερπετικό) τμήμα του εγκεφάλου μας που ονομάζουμε «nucleus accumbens» και ρυθμίζεται από την αυξομείωση των δύο νευροδιαβιβαστών: της ντοπαμίνης και της σεροτονίνης.

Η ντοπαμίνη μας κινητοποιεί να πράξουμε ό,τι χρειάζεται για να βρούμε τροφή, να εξασφαλίσουμε ασφάλεια και αναπαραγωγή. Όταν αισθανόμαστε πλήρεις, ασφαλείς και ικανοποιημένοι, τότε εκκρίνεται η σεροτονίνη. Η σεροτονίνη περιορίζει τη δράση της ντοπαμίνης, απενεργοποιώντας την πρωτόγονη κινητοποίησή μας για να ικανοποιήσουμε τις πρωταρχικές ανάγκες της τροφής και της αναπαραγωγής.

Αν λύσουμε το πρόβλημα της ισορροπίας της σεροτονίνης και της ντοπαμίνης στον οργανισμό μας, τότε θα είναι εύκολο για εμάς να σταματήσουμε κακές έξεις (εθισμούς) όπως το κάπνισμα, το αλκοόλ, το πολύ φαγητό, τα γλυκά, τα ναρκωτικά. Μελέτες έχουν δείξει ότι τα άτομα που διακατέχονται από τις παραπάνω έξεις, έχουν χαμηλά επίπεδα σεροτονίνης.

Επίσης, όταν έχουμε αρνητικά συναισθήματα, διότι αισθανόμαστε να απειλείται η ασφάλειά μας, η διατροφή μας ή η σεξουαλική ικανοποίησή μας, τα επίπεδα της σεροτονίνης μας είναι πολύ χαμηλά, με αποτέλεσμα τα επίπεδα της ντοπαμίνης να είναι πάρα πολύ υψηλά και να αισθανόμαστε την έντονη λαχτάρα να φάμε, να πιούμε ή να κάνουμε σεξ. Άρα, όταν τρώμε, δεν έχουμε το αίσθημα της ικανοποίησης και του κορεσμού, αλλά θέλουμε να τρώμε και να πίνουμε συνεχώς, να καπνίζουμε, να παίρνουμε ναρκωτικά, αφού λόγω του φόβου τα επίπεδα της σεροτονίνης παραμένουν χαμηλά και δεν μπορούμε να έχουμε το αίσθημα της ικανοποίησης.

Σεροτονίνη η πρωτεΐνη που έχει βασικό δομικό της λίθο το αμινοξύ τρυπτοφάνη. Η πηγή της τρυπτοφάνης είναι οι τροφές που καταναλώνουμε και πιο συγκεκριμένα μεγάλη περιεκτικότητα σε τρυπτοφάνη έχουν οι μαύρες σοκολάτες, οι μπανάνες μόνο οι βιολογικές, τα ζυμαρικά μόνο από ντίνκελ, το ψωμί χωρίς γλουτένη και τα λιπαρά φρέσκα ψάρια (σολομός, σκουμπρί, σαρδέλα) και κυρίως τα εκχυλίσματα ελαίων από ψάρια. Πέρα από την τρυπτοφάνη, το βιοχημικό εργοστάσιο του οργανισμού για να συνθέτει σεροτονίνη χρειάζεται τις βιταμίνες Β6, Β12 και το φολικό οξύ. Τροφές που μας τα παρέχουν είναι οι πατάτες, οι μπανάνες, τα λαχανικά, τα ψάρια, το αβοκάντο, τα φύτρα, όλα μόνο βιολογικά.

Πρόσφατη δημοσίευση στο περιοδικό Nature έδειξε πως άνθρωποι που έπασχαν από κατάθλιψη και λάμβαναν καθημερινά αυξημένη ποσότητα των βιταμινών Β6 και Β12, κατέγραψαν υποχώρηση της νόσου σε ποσοστό 92 %. Συνίσταται η χρήση συμπληρωμάτων βιταμινών Β που περιέχουν το συνδυασμό των βιταμινών Β1, Β2, Β6 και Β12, οι οποίες είναι αναγκαίες τόσο στο βιοχημικό κύκλο παραγωγής της σεροτονίνης όσο και στην απελευθέρωση του χημικού συστατικού GABA που είναι βασικός παράγοντας για τη ρύθμιση του επιπέδου του άγχους στο εγκέφαλο.

Πρόσφατη έρευνα Αμερικανών επιστημόνων επέδειξε πως τα ωμέγα-3-6-9 λιπαρά οξέα ή αλλιώς λινολεϊκά οξέα, παίζουν βασικότατο ρόλο στην αύξηση της συγκέντρωσης της σεροτονίνης. Πέραν αυτού αξίζει να σημειωθεί πως το 43 % των λιπιδίων των κυτταρικών μεμβρανών των νευρικών κύτταρων του εγκεφάλου ανήκουν στην κατηγορία αυτή. Ο σολομός, οι σαρδέλες, το σκουμπρί, ο τόνος, το έλαιο λιναρόσπορου, hemp και το λιναρέλαιο, αμφότερα ψυχρής σύνθλιψης είναι πλούσιες πηγές για τα ωμέγα-3-6-9 λιπαρά οξέα ή αλλιώς λινολεϊκά οξέα.

Η καλή ζωή περνάει και απ’ το στομάχι μας.

Ηλιακό φως, εποχική συναισθηματική διαταραχή και σεροτονίνη

Είναι γνωστό το φαινόμενο της χειμωνιάτικης κατάθλιψης, το σύνδρομο που αναφέρεται ως «εποχική συναισθηματική διαταραχή» (seasonal affective disorder ή SAD), το οποίο έναν στους χίλιους ανθρώπους στις βόρειες πολιτείες των ΗΠΑ, ενώ στις νότιες, όπου η μέρα διαρκεί περισσότερο, ο αριθμός τους είναι πολύ μικρότερος. Οι πάσχοντες από το σύνδρομο εποχικής συναισθηματικής διαταραχής είναι κατά τα άλλα υγιείς αλλά πέφτουν σε κατάθλιψη το φθινόπωρο και το χειμώνα και συχνά περνάνε φάση ύφεσης το καλοκαίρι και την άνοιξη. Στα συμπτώματα της διαταραχής αυτής θα πρέπει να προστεθεί και η τάση για ασυνήθιστα μακρύ ύπνο τις χειμωνιάτικες νύ­χτες, που συνεχίζεται για 10 ή και περισσότερες ώρες.

Είναι γνωστό ότι η ανθρώπινη διάθεσή σχετίζεται με τον ήλιο. Πράγματι, τον χειμώνα κάποιοι άνθωποι είναι λιγότερο χαρούμενοι. Τις συννεφιασμένες ημέρες και μεγάλες νύχτες πέφτει η διάθεση και η ενέργειά τους. Το 1898 ο διάσημος Βρετανός εξερευνητής, ο Cook, έγραφε στο ημερολόγιο του στην Αρκτική: «Ο χειμώνας και το σκοτάδι άρχισαν σιγά σιγά αλλά σταθερά να μας εκνευρίζουν. Δεν είναι δύσκολο να διαβάσει κανείς στα πρόσωπα των συντρόφων μου τις σκέψεις και την κακοκεφιά τους… Η μαύρη κουρτίνα που έπεσε στον εξωτερικό κόσμο, εδώ στις παγωμένες ερημιές, κατεβαίνει και στον εσωτερικό κόσμο της ψυχής μας».

Πρώτος που συνδύασε την κατάθλιψη με το φως του ήλιου ήταν ο ψυχίατρος P. S. Mueller στο Εθνικό Ινστιτούτο Διανοητικής Υγείας (NIMH) στη Νέα Υόρκη, στα τέλη της δεκαετίας του 1970. Μια 29άχρονη ασθενής του, που παρουσίαζε έντονο το φαινόμενο της χειμωνιάτικης κατάθλιψης, έτυχε να ταξιδέψει στην ηλιόλουστη Τζαμάικα το χειμώνα. Εκεί, η μέρα είναι ίση με τη νύχτα και βασιλεύει η αιώνια άνοιξη. Ύστερα από λίγες ημέρες παραμονής της, τα δυσάρεστα συμπτώματα γιατρεύτηκαν από μόνα τους. Ο Mueller, τότε, υπέθεσε ότι το ηλιακό φως έπαιζε ρόλο στην διάθεση. Την υπόθεση του επιβεβαίωσε η αισθητή βελτίωση ασθενών, που υποβλήθηκαν σε φωτοθεραπεία με τεχνητό φως, ανάλογο με το ηλιακό, επί μία εβδομάδα.

Η εποχιακή συναισθηματική διαταραχή οφείλεται στην πτώση της σεροτονίνης που παρατηρείται κατά τους μήνες με μειωμένη ηλιοφάνεια. Δεν έχει γίνει ακόμη κατανοητό με ποιο τρόπο το ηλιακό φως και η φωτοθεραπεία προκαλούν τις θετικές επιδράσεις τους. Όμως η αύξηση της παραγωγής της σεροτονίνης είναι ένα από τα αποτελέσματα της δράσης του φωτός που φαίνεται ότι βελτιώνει τη ψυχική και συναισθηματική κατάσταση. Η παραγωγή της σεροτονίνης στον εγκέφαλο είναι χαμηλότερη κατά τη διάρκεια του χειμώνα. Ο ρυθμός παραγωγής της είναι άμεσα συνδεδεμένος με τη διάρκεια και ένταση της ηλιοφάνειας.

Εγκεφαλογραφήματα που έχουν γίνει σε διαφορετικές εποχές του χρόνου έχουν αποκαλύψει διακυμάνσεις στη συγκέντρωση μιας πρωτεΐνης, η οποία είναι υπεύθυνη για τη μεταφορά της σεροτονίνης από το ένα κύτταρο στο άλλο. Όλα τα ευρήματα, επιβεβαιώνουν ότι η λιακάδα ισοδυναμεί με ευτυχία. Άνθρωποι που ζουν σε περιοχές με περισσότερο ήλιο είναι πιο εξωστρεφείς και αισιόδοξοι απ΄ ό,τι οι κάτοικοι του πλανήτη που ζουν σε περιοχές με λιγότερο ήλιο.

Σ’ ορισμένες περιοχές της Νορβηγίας, όπου μεταξύ Νοεμβρίου και Ια­νουαρίου ο ήλιος εξαφανίζεται από τον ορίζοντα, παρατηρείται σε πολ­λούς ανθρώπους αϋπνία, κατάθλιψη, αύξηση βάρους, επιθετικότητα. Στο νότιο ημισφαίριο τα φαινόμενα αυτά εμφανίζονται τον Ιούνιο και τον Ιού­λιο, μήνες που συμπίπτουν με το δικό τους χειμώνα. Δεν υπάρχει αμφιβο­λία ότι ο σύγχρονος τρόπος ζωής, που δεν επιτρέπει στους ανθρώπους των πόλεων να βγαίνουν και να περπατάνε στη λιακάδα, επιδεινώνει τα φαινόμενα αυτά, ιδιαίτερα σ’ όσους ζουν στις βόρειες χώρες. Γι αυτό οι μεσογειακές χώρες λέμε πως είναι “ευλογημένες” με τον άπλετο και ζωογόνο ήλιο τους.

Σεροτονίνη, τρυπτοφάνη και υδατάνθρακες

Αν και πρόδρομες περιγραφές της νευρογενούς ανορεξίας και βουλιμίας υπάρχουν από τον 17ο αιώνα, οι διαταραχές πρόσληψης τροφής περιγράφησαν, ταξινομήθηκαν και μελετήθηκαν συστηματικά μετά το τέλος του Β’Π.Π. Η μελέτη των παραγόντων που συμμετέχουν στην αιτιοπαθογένεια των διαταραχών πρόσληψης τροφής εστιάζονταν έως πρόσφατα κυρίως στο οικογενειακό περιβάλλον, στην προνοσηρή προσωπικότητα των πασχόντων, καθώς και στα κοινωνικά στερεότυπα του ισχνού σωματότυπου και της αξίας του για τις ανθρώπινες σχέσεις.

Οι βιολογικοί παράγοντες που αφορούσαν την εγκεφαλική λειτουργία θεωρήθηκαν αρχικά ως αποτελέσματα του υποσιτισμού στην νευρογενή ανορεξία ή των βουλιμικών επεισοδίων και των προκλητών εμέτων στην νευρογενή βουλιμία. Η πρόοδος όμως των τελευταίων ετών τόσο στις νευροαπεικονιστικές μεθόδους όσο και στην μελέτη του ανθρώπινου γονιδιώματος έχει προσφέρει μια πληθώρα ενδείξεων, αν όχι αποδείξεων, για την βιολογική βάση των διαταραχών πρόσληψης τροφής. Οι βιολογικοί παράγοντες που μέχρι στιγμής έχουν μελετηθεί περισσότερο είναι, όπως και στις υπόλοιπες ψυχιατρικές διαταραχές, οι νευροδιαβιβαστές και από αυτούς κυρίως οι μονοαμίνες, σεροτονίνη, νοραδρεναλίνη, και ντοπαμίνη.

Είπαμε πως η σεροτονίνη είναι ένας νευροδιαβιβαστής που παράγεται στον οργανισμό από το απαραίτητο αμινοξύ τρυπτοφάνη (όπως και η μελατονίνη). Απαραίτητο αμινοξύ σημαίνει ότι δεν το παράγει το σώμα μα και άρα πρέπει απαραιτήτως να ληφθεί από την διατροφή. Η έρευνα βοηθά να εξηγηθεί γιατί ορισμένοι άνθρωποι γίνονται επιθετικοί όταν πεινούν. Η τρυπτοφάνη που χρειάζεται ο οργανισμός για να παράσχει σεροτονίνη αποκτιέται μόνο από την διατροφή. Πράγματι, ορισμένες έρευνες έχουν δείξει ότι η ελλιπής πρόσληψη τρυπτοφάνης μπορεί να προκαλέσει κατάθλιψη, αϋπνία και ανησυχία, μειωμένη κριτική ικανότητα ακόμα και βία.

Η πηγή της τρυπτοφάνης είναι τα πρωτεϊνούχα τρόφιμα όπως ψάρι, όσπρια, γαλακτοκομικά προϊόντα, ξηροί καρποί και αυγά. Ο λόγος που μερικές φορές τρελαινόμαστε για σοκολάτα είναι ότι περιέχει τρυπτοφάνη. Αυτός είναι και ο λόγος που πολλές φορές έχουμε την έντονη επιθυμία για σοκολάτα και νιώθουμε την εξάρτηση από αυτήν. Τρώγοντας έστω και δύο κομμάτια σοκολάτας, αμέσως χαλαρώνουμε και νιώθουμε χαρούμενοι και ήρεμοι. Αξίζει να αναφερθεί εδώ ότι το γιαούρτι περιέχει το αμινοξύ την τυροσίνη, (το σπιτικό, όχι του εμπορίου) είναι βασικό στην παραγωγή ντοπαμίνης, νοραδρεναλίνης και άλλων νευροδιαβιβαστών.

Η έλλειψη σεροτονίνης εξηγεί τις λιγούρες που εμφανίζονται για κατανάλωση υδατανθράκων, (παγωτά, γλυκά, ψωμιά). Σε ορισμένους ανθρώπους εμφανίζεται μια ακατάσχετη επιθυμία για σοκολάτες, γλυκά, κουλουράκια και άλλα ζυμαρικά. Πρόκειται για το «σύνδρομο των υδατανθράκων», όπως μερικές φορές ονομάζεται. Το φαινόμενο αυτό σχετίζεται επίσης με μια κατάσταση κατάθλιψης που εμφανίζεται σε ορισμένες γυ­ναίκες πριν από την περίοδο τους. Στα συμπτώματα περιλαμβάνο­νται: κατάθλιψη, λήθαργος και ανικανότητα για συγκέντρωση. Αυτά τα συμπτώματα συν­δυάζονται μερικές φορές με ισχυρή επιθυμία για φαγητό, που έχει ως επα­κόλουθο την αύξηση του βάρους.

Ένα γεύμα που περιέχει υδατάνθρακες (γλυκόζη) οδηγεί σε έκκριση ινσουλίνης, η οποία βοηθά στην ταχύτερη διείσδυση της τρυπτοφάνης στον εγκέφαλο και αυτό καταπραΰνει τα συναισθήματα και την κακή διάθεση. Η σεροτονίνη βρίσκεται συνήθως στο αίμα σε μικρά ποσοστά. Ο ρυθμός μετατροπής της τρυπτοφάνης σε σεροτονί­νη επηρεάζεται από τη συμμετοχή των υδατανθράκων στη διατροφή. Οι υδατάνθρακες, και ειδικότερα η γλυκόζη, διεγείρουν την έκκριση της ινσουλίνης, μια αναβολική ορμόνη η οποία βάζει τη γλυκόζη και τα αμινοξέα στους ιστούς, π.χ. τους μυς.

Το ποσοστό, όμως, ειδικά της τρυπτοφάνης στο αίμα δεν επηρεάζεται από την ινσουλίνη κι έτσι, εφόσον τα άλλα αμι­νοξέα οδηγούνται στους μυς από την ινσουλίνη, το ποσοστό της τρυπτοφάνης στο αίμα αυξάνεται, με την κατανάλωση υδατανθράκων. Έτσι αυξάνεται η ποσότητα της τρυπτοφανης που μεταφέρεται με το αίμα στον εγκέφαλο όπου μετατρέπεται σε σεροτονίνη. Μέσω αυτού του μηχανισμού ανεβαίνει η στάθμη της σεροτονί­νης με την κατανάλωση υδατανθράκων. Η σεροτονινη ρυθμίζει ακόμα τη γενική διάθεση του οργανισμού και προκαλεί υπνηλία. Πλούσια σε υδατάνθρα­κες γεύματα δημιουργούν αισθήματα κόπωσης και υπνηλίας στους υγιείς ανθρώπους, αυξάνοντας το ποσοστό σε­ροτονίνης. Αυτό όμως δεν συμβαίνει σε όσους πάσχουν από έλλειψη σεροτονίνης.

Φάρμακα που ασκούν δράση ανάλογη με αυτή της σεροτονίνης, δη­μιουργούν παρόμοια αποτέλεσμα, μειώνουν την επιθυμία, όσων πάσχουν, να καταναλίσκουν συνεχώς υδατάνθρακες. Η φενφλουραμίνη, για παράδειγμα, διευκολύνει την έκκριση σεροτονίνης στις συνάψεις των νευρώνων του εγκεφάλου. Τα ίδια φάρμακα είναι δραστι­κά στην περίπτωση της χειμωνιάτικης κατάθλιψης και των ανωμαλιών της περιόδου. Ακόμα, είναι δραστικά και σε ελαφρότερες περιπτώσεις, όπως σε γυναίκες που το βάρος τους έχει ξεφύγει από το κανονικό ή παρουσιά­ζουν κατάθλιψη, είτε από κληρονομική προδιάθεση, είτε γιατί προέρχο­νται από οικογένειες αλκοολικών.

Η φενφλουραμίνη και άλλα ανάλογα βοηθούν στη μείωση του βάρους, μειώνοντας την επιθυμία για κατανάλω­ση υδατανθράκων. Αντίθετα, φάρμακα που δεσμεύουν την παραγωγή σεροτονίνης παρουσιάζουν το αντίθετο αποτέλεσμα. Όλα αυτά δείχνουν ότι η σεροτονίνη παίζει ρόλο ακόμα και στο αδυνάτισμα. Γι’ αυτό ίσως τον χειμώνα οι περισσότεροι άνθρωποι του βόρειου ημισφαιρίου αυξάνουν το σωματικό βάρος τους.

Σεροτονίνη περιέχουν σε αξιόλογη ποσότητα μόνο ορισμένα είδη καρυδιών. Πιο μικρές ποσότητες περιέχουν τα φρούτα και τα λαχανικά. Επίσης, όπως είπαμε, η μαύρη σοκολάτα περιέχει τρυπτοφάνη και σεροτονίνη. Συνηθίζεται να λέγεται ότι η σοκολάτα αυξάνει την παραγωγή σεροτονίνης και μ’ αυτό τον τρόπο ανεβάζει την ψυχολογική διάθεση. Αλλά η σοκολάτα ανεβάζει τη διάθεση και λόγω άλλων διεγερτικών ουσιών όπως είναι η καφεΐνη και η θεοβρωμίνη. Να σημειωθεί ότι η βιταμίνη C είναι σημαντική διότι χρειάζεται για τη μετατροπή της τρυπροφάνης σε σεροτονίνη.

Τροφές µε υψηλή συγκέντρωση σε σεροτονίνη (mg ανά γραμμάριο)

Butternuts (Juglans cinerea) 398 ± 90
Μαύρα καρύδια (Junglans nigra) 304 ± 46
Καρύδια Αγγλίας (Juglans regia) 87 ± 20
Shagbark (Caraya ovata) 143 ± 23
Mockernut (Caraya tomentosa) 67 ± 13
Pecans (Caraya illinoensis) 29 ± 4
Sweet Pignuts (Caraya ovalis) 25 ± 8
Μπανάνες 30 ± 7.5
Ανανάς 17.0 ± 5.1
Μπανάνα 15.0 ± 2.4
Ακτινίδιο 5.8 ± 0.9
Δαµάσκηνα 4.7 ± 0.8
Ντοµάτες 3.2 ± 0.6
Αβοκάντο 1.6 ± 0.40
Ακτινίδιο – Haas (California) 1.5 ± 0.21
Ακτινίδιο – Fuerte (California) 0.2 ± 0.04
Ακτινίδιο – Booth (Florida) 1.3
Ακτινίδιο – Dates 0.9
Grapefruit (γκρέιπφρουτ) 0.9
Canteloupe (Μηλοπέπονο, πεπόνι) 0.6
Honeydew πεπόνι 0.2
Ελιές (Μαύρες) 0.2
Μπρόκολο 0.2
Μελιτζάνα 0.2
Σύκα 0.1
Σπανάκι 0.1

Σπιρουλίνα και ροδιόλα: Ένα φυτό που μπορεί να τονώσει τη σεροτονίνη είναι η σπιρουλίνα. Περιέχει πολύ υψηλό ποσοστό τρυπτοφάνης. Η πρόσληψη σπιρουλίνας βελτιώνει την διάθεση και προάγει την αίσθηση της ηρεμίας και της ευτυχίας. Το ίδιο συμβαίνει και με την ροδιόλα (Rhodiola) που είναι ένα προσαρμογόνο βότανο, με πολλές θεραπευτικές ιδιότητες. Βοηθά στην αύξηση της σεροτονίνης, δρα κατά της κούρασης και διεγείρει το ανοσοποιητικό. Για το λόγο αυτό, η ροδιόλα είναι γνωστή ως φυσικό αντικαταθλιπτικό.

Επιγραμματικά

ΝΤΟΠΑΜΙΝΗ: O νευροδιαβιβαστής ντοπαμίνη μεταφέρει μηνύματα (συναισθήματα: ικανοποίηση, ευφορία) από μια περιοχή του εγκεφάλου σε μιαν άλλη. Η ντοπαμίνη σχετίζεται με την κινητοποίηση και την εγρήγορση. Η αύξηση της παραγωγής ντοπαμίνης συνδέεται και με την κατανάλωση ουσιών, όπως η σοκολάτα ή ο καφές. Είναι ο λόγος που επιθυμούμε να πιούμε καφέ. Μετά την κατανάλωση καφέ εκκρίνεται ντοπαμίνη στον οργανισμό. Ωστόσο, η πολλή καφεΐνη αυξάνει τα επίπεδα ντοπαμίνης και μπορεί να οδηγήσει σε συμπτώματα όπως το άγχος και η ανησυχία.

ΝΟΡΑΔΡΕΝΑΛΙΝΗ: Η νοραδρεναλίνη ανεβάζει τη διάθεση, την ενέργεια και την απόδοση. Η ουσία φαινυλαλαλίνη έχει άμεση επίδραση στη νοραδρεναλίνη. Γνωστή σαν φάρμακο που αλλάζει τη συμπεριφορά, βρίσκεται στον καφέ, τα αναψυκτικά, τα γλυκά, τις πάστες και τη σοκολάτα. Συνήθως διαλέγουμε αυτές τις τροφές όταν έχουμε άγχος ή κούραση. Μας “ανεβάζουν” προσωρινά και μας βοηθούν στη συγκέντρωση. Ωστόσο, οι μεγάλες ποσότητες αυξάνουν τα επίπεδα της νοραδρεναλίνης και μπορεί να οδηγήσουν σε αύξηση της αρτηριακής πίεσης, της επιθετικότητας ακόμα και της βίας.

ΣΕΡΟΤΟΝΙΝΗ: Η σεροτονίνη ευθύνεται για την ηρεμία, τη χαλάρωση και την ευδαιμονία. Ενδεχόμενη ανισορροπία μπορεί να οδηγήσει σε προβλήματα συμπεριφοράς, όπως υπερδραστηριότητα ή βία, ενώ χαμηλά επίπεδα σεροτονίνης μπορούν να μας οδηγήσουν σε μεγάλη όρεξη για ορισμένες τροφές. Η σεροτονίνη εκκρίνεται μετά την κατανάλωση σοκολάτας, πατάτας, ψωμιού και ρυζιού. Αν καταναλώσουμε υδατάνθρακες κακής ποιότητας μπορεί να νιώσουμε κούραση και αλλαγές στη διάθεση. Όταν σταθεροποιηθούν τα επίπεδα σεροτονίνης, δεν  θέλουμε να καταναλώσουμε τροφές με ζάχαρη και επεξεργασμένους υδατάνθρακες.

Ορισμένα αμινοξέα, όπως η τυροσίνη, η φαινυλαλανίνη και η τρυπτοφάνη αποτελούν πρόδρομες ουσίες για την παραγωγή στων οργανισμό κάποιων ουσιών, των νευροδιαβιβαστών, οι οποίες παίζουν μεγάλο ρόλο στη διάθεσή μας. Οι ερευνητές έχουν ανκαλύψει ότι οι χαμηλές συγκεντρώσεις ορισμένων νευροδιαβιβαστών, κυρίως της σεροτονίνης και της νοραδρεναλίνης μπορούν να προκαλέσουν κατάθλιψη. Η τυροσίνη είναι πρόδρομη ουσία για την παραγωγή νοραδρεναλίνης, ενώ η φαινυλαλανίνη οδηγεί στο σχηματισμό τυροσίνης. Η τρυπτοφάνη εμπλέκεται στο σχηματισμό της σεροτονίνης, τα επίπεδα της οποίας στον εγκέφαλο εξαρτώνται από την πρόσληψη τρυπτοφάνης.

Υπάρχουν απλοί τρόποι για να ενεργοποιήσουμε την έκκριση των ενδορφινών και της σεροτονίνης στον οργανισμό μας, οδηγώντας μας ένα βήμα πιο κοντά στην ευτυχία:
* Βάζουμε το γέλιο στην ζωή μας Με όποιον τρόπο μπορούμε (κωμωδίες, κόμικς, φίλοι, διαλογισμός).
* Ερωτευόμαστε -κι όχι δεν κάνουμε ελευθέριο σεξ. Ο ΕΡΩΤΑΣ οδηγεί στο ζενίθ όλες τις ορμόνες που σχετίζονται με την ευχαρίστηση, την ανταμοιβή, την ικανοποίηση και την ηρεμία.
* Γυμναζόμαστε: Όσοι γυμνάζονται συστηματικά γνωρίζουν καλά ότι η προπόνηση τους φτιάχνει τηΝ διάθεση και αποτελεί έναν από τους λόγους που την αποζητούν.
* Ακούμε μουσική: Οποιαδήποτε δραστηριότητα μας ευχαριστεί, π.χ. μουσική, περίπατοι, έξοδος για σινεμά, αυξάνει τις ενδορφίνες.
* Περπατάμε στον ήλιο: ΟΧΙ κατακαλόκαιρο. Η βιταμίνη του ήλιου (D) αυξάνει τα επίπεδα σεροτονίνης στο εγκέφαλο.

Νιώθουμε καλύτερα

* Καυτερά τρόφιμα, όπως οι κόκκινες πιπεριές καγιέν που συμβάλλουν στην παραγωγή ενδορφινών. Πρόσφατη μελέτη έδειξε ότι αυτό οφείλεται στη δράση της καψαϊκίνης στους γευστικούς θύλακες της γλώσσας. Οι γευστικοί υποδοχείς στέλνουν σήμα στον εγκέφαλο, αντίστοιχο με αυτό του πόνου, γεγονός που τον οδηγεί στην απελευθέρωση ενδορφινών.
* Μαύρη σοκολάτα, η οποία, εκτός του ότι προάγει την παραγωγή ενδορφινών, περιέχει σεροτονίνη, που δρα ως αντικαταθλιπτικό.
* Υδατάνθρακες, ΜΟΝΟ μη επεξεργασμένους. Η σύνδεση μεταξύ των υδατανθράκων και της διάθεσης είναι το αμινοξύ τρυπτοφάνη, που αποτελεί δομικό συστατικό της σεροτονίνης. Ο καλύτερος τρόπος για να αυξήσουμε τα επίπεδα τρυπτοφάνης είναι η κατανάλωση δημητριακών ολικής άλεσης, φρούτων, λαχανικών και οσπρίων.
* Ω-3-6-9 λιπαρά οξέα, τα οποία βρίσκονται στα λιπαρά ψάρια, τον λιναρόσπορο, το λάδι hemp και τα καρύδια. Τα ω-3-6-9 λιπαρά επηρεάζουν τα επίπεδα των νευροδιαβιβαστών στον εγκέφαλο, ενώ τα χαμηλά τους επίπεδα στον οργανισμό έχουν συσχετιστεί με την κατάθλιψη.
* Τρόφιμα με φυλλικό οξύ και Β12. Πρόκειται για βιταμίνες του συμπλέγματος Β, η ανεπαρκής λήψη των οποίων έχει συσχετιστεί με την κατάθλιψη. Καλές πηγές φυλλικού οξέος είναι τα πράσινα φυλλώδη λαχανικά και τα όσπρια, ενώ η Β12 περιέχεται κυρίως σε τρόφιμα ζωικής προέλευσης, όπως το κρέας και τα γαλακτοκομικά.

 Γίνε χαρούμενος άνθρωπος.-

Είναι μονόδρομος αν θέλεις υγεία, ευτυχία, σώμα χωρίς περιττά κιλά, επιτυχία στα χρήματα, στα προβλήματα, στις σχέσεις, στην άσκηση, στην ζωή γενικότερα. Αν θέλεις να είσαι ένας επιτυχημένος ανθρωπος, γίνε χαρούμενος, με κάθε τρόπο, με κάθε κόστος, σαν να είναι το τελευταίο πράγμα που θέλεις να κάνεις πριν πεθάνεις. Γίνε χαρούμενος και κάνε το άψογα, όπως αρμόζει σε έναν πολεμιστή ταξιδιώτη. Γίνε χαρούμενος, φίλε μου, δεν έχεις άλλη επιλογή, αν κάτι θέλεις να διδάξεις στα παιδιά σου και στο περιβάλλον σου, ας είναι αυτό μονάχα, γίνε χαρούμενος. Γίνε χαρούμενος κόντρα σε έναν πολιτισμό που απαιτεί να είσαι υπάκουος, ταπεινός, στερημένος, μίζερος, κακόμοιρος, που δεν σου επιτρέπει να είσαι ερωτεύσιμος κι ευφυής εσύ, γίνε χαρούμενος.-

Πρέπει τέλος να επισημανθεί, ότι καλή η σεροτονίνη αλλά “μέτρον άριστον”. Όσοι ακολουθούν αντικαταθλιπτική αγωγή υπάρχει περίπτωση να εμφανίσουν το λεγόμε”σύνδρομο σεροτονίνης ή σεροτονινεργικό σύνδρομο” λόγω υπερβολικής συσσώρευσης της ορμόνης στον οργανισμό τους ειδικά σε συνδυασμό με άλλα φάρμακα. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα εμφανίζεται υψηλή αρτηριακή πίεση, ζάλη, αποπροσανατολισμός, σπασμοί, κράμπες και αυξημένη αίσθηση ζέστης. Οπότε δεν χρειάζεται να καταφεύγετε σε υπερβολές με την σεροτονίνη, ούτε και με καμία άλλη βιταμίνη ή τρόφιμο, ρωτήστε και τον γιατρό σας που ξέρει τι φάρμακα παίρνετε να σας κατευθύνει ανάλογα.

@Κατερίνα Μηστριώτη κλινική διατροφολόγος / Ηω Αναγνώστου 2010 για το Terra Papers