Η σιωπηλή απειλή της Φωτορύπανσης στο Αστικό Πράσινο
Η φωτορύπανση, που ορίζεται ως η αλόγιστη και υπερβολική χρήση τεχνητού φωτός τη νύχτα, αποτελεί μια ολοένα και πιο κρίσιμη μορφή περιβαλλοντικής ρύπανσης. Η φωτορύπανση αποτελεί μια σημαντική, αλλά όχι πολύ γνωστή, περιβαλλοντική απειλή που διαταράσσει τους θεμελιώδεις οικολογικούς μηχανισμούς των αστικών πράσινων χώρων. Από τη διαταραχή των κιρκάδιων ρυθμών και του φωτοπεριοδισμού μέχρι την κατάρρευση των δικτύων επικονίασης και την πρόκληση μαζικής θνησιμότητας στα αποδημητικά πουλιά, οι επιπτώσεις είναι εκτεταμένες και αλληλένδετες. Η φωτορύπανση εξαπλώνεται με εκθετικούς ρυθμούς σε παγκόσμιο επίπεδο, καλύπτοντας πλέον το 23% της χερσαίας επιφάνειας της Γης, ποσοστό που φτάνει στο 88% στην Ευρώπη και στο 47% στις Ηνωμένες Πολιτείες.
Σε αντίθεση με άλλους τύπους ρύπανσης, η φωτορύπανση είναι μοναδική στο ότι οι αρνητικές της επιπτώσεις μπορούν να αντιστραφούν άμεσα και χωρίς υπολειμματικά αποτελέσματα, απλά με την απενεργοποίηση ή την κατάλληλη διαχείριση της πηγής του φωτός.
Οι αστικοί πράσινοι χώροι, όπως τα πάρκα, οι κήποι και οι δενδροφυτευμένοι δρόμοι είναι ζωτικής σημασίας οικολογικά καταφύγια και κρίσιμοι διάδρομοι βιοποικιλότητας, οι οποίοι συντηρούν οικοσυστήματα μέσα σε ολοένα και πιο πυκνά αστικά τοπία. Tο τεχνητό φως τη νύχτα (ALAN: Artificial Light At Night) επηρεάζει σημαντικά αυτά τα ευαίσθητα οικοσυστήματα.
Διαταραχή των Θεμελιωδών Βιολογικών Ρυθμών
Όλα τα έμβια όντα, από τα φυτά μέχρι τα ζώα, έχουν εξελιχθεί βασιζόμενα στον φυσικό κύκλο φωτός - σκότους. Αυτή η εναλλαγή λειτουργεί ως ένα «εσωτερικό ρολόι», γνωστό ως κιρκάδιος ρυθμός, που ελέγχει κρίσιμες φυσιολογικές λειτουργίες. Η παρουσία τεχνητού φωτός κατά τη διάρκεια της νύχτας διαταράσσει θεμελιωδώς αυτόν τον ρυθμό, επηρεάζοντας την έκκριση μελατονίνης και προκαλώντας στρες στα οπτικά συστήματα. Η διαταραχή αυτή δεν είναι επιφανειακή· αποτελεί μια βαθιά φυσιολογική μετατόπιση που έχει εκτεταμένες συνέπειες. Ιατρικές έρευνες για ασθένειες, όπως ο καρκίνος, η αϋπνία και η κατάθλιψη περιγράφουν τη φωτορύπανση ως ένα ύπουλο παράγοντα, που χρειάζεται τη συμμετοχή όλων των φορέων, για την επίτευξη μείωσης των επιπέδων της.
Μια πρόσφατη μελέτη που βασίστηκε σε εκατομμύρια καταγραφές από την πλατφόρμα BirdWeather, διαπίστωσε ότι τα πουλιά που ζουν σε αστικές περιοχές με έντονη φωτορύπανση παραμένουν ξύπνια κατά περίπου 50 λεπτά περισσότερο από τα αντίστοιχα πουλιά της υπαίθρου. Ορισμένα είδη ξυπνούν μια ώρα νωρίτερα και πέφτουν για ύπνο μία ώρα αργότερα, επιμηκύνοντας ουσιαστικά τη «μέρα» τους. Παρόλο που οι μακροπρόθεσμες επιπτώσεις αυτής της παράτασης δεν έχουν ακόμη αποσαφηνιστεί πλήρως, οι επιστήμονες εκφράζουν ανησυχία για την ανατροπή των φυσικών ρυθμών.
Αυτή η διαταραχή επηρεάζει εξίσου και τη χλωρίδα. Τα φυτά χρησιμοποιούν το φως και τη θερμοκρασία για να παρακολουθούν τις εποχές, μια διαδικασία γνωστή ως φωτοπεριοδισμός. Το τεχνητό φως από πηγές όπως οι φωτεινές πινακίδες, οι προβολείς και οι φανοστάτες μπορεί να παρατείνει τη βλαστική περίοδο κατά δύο έως τρεις εβδομάδες σε σχέση με τις αγροτικές περιοχές. Τα φυτά βγάζουν νωρίτερα φύλλα την άνοιξη και παραμένουν ενεργά περισσότερο το φθινόπωρο. Αυτό τα καθιστά ευάλωτα στον παγετό και μπορεί να εξαντλήσει τα αποθηκευμένα τους αποθέματα, μειώνοντας την αντοχή τους σε ξηρασία και ασθένειες.
Η διαταραχή των βιολογικών ρυθμών αποτελεί την κύρια αιτία μιας αλυσιδωτής αντίδρασης οικολογικών προβλημάτων. Η διαταραχή του κιρκάδιου ρυθμού και του φωτοπεριοδισμού οδηγεί σε μη συγχρονισμένους κύκλους ζωής, αυξάνοντας το φυσιολογικό στρες των οργανισμών και την ευπάθειά τους σε περιβαλλοντικούς κινδύνους.
Επιπτώσεις του ALAN σε Βασικά Αστικά Είδη
Έντομα: Το τεχνητό φως τη νύχτα λειτουργεί ως ισχυρός πόλος έλξης για πολλά έντομα, δρώντας σαν μια «ηλεκτρική σκούπα» που τα προσελκύει μαζικά από μια ευρεία περιοχή. Αυτό το φαινόμενο, γνωστό ως «θετική φωτοταξία» έχει καταστροφικές συνέπειες. Τα έντομα παγιδεύονται γύρω από την πηγή φωτός, και πετούν μέχρι εξαντλήσεως ενώ πεθαίνουν από τη θερμότητα της λάμπας ή γίνονται εύκολη λεία για θηρευτές που συγκεντρώνονται στην περιοχή. Αυτή η δυσανάλογη απώλεια εντόμων μπορεί να αλλάξει σημαντικά την ποικιλομορφία των τοπικών οικοκοινοτήτων. Επιστήμονες έχουν συλλέξει σε μια μόνο νύχτα έως και 50.000 πεταλούδες σε μια φωτεινή παγίδα.
Το φαινόμενο αυτό έχει σοβαρές επιπτώσεις στην επικονίαση των φυτών. Οι νυκτόβιοι επικονιαστές, όπως οι νυχτοπεταλούδες, είναι απαραίτητοι για την αναπαραγωγή πολλών ειδών φυτών, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που έχουν οικονομική σημασία για τον άνθρωπο. Μια μελέτη στην Ελβετία διαπίστωσε ότι το τεχνητό φως μείωσε τις επισκέψεις των νυκτόβιων επικονιαστών στα λουλούδια κατά ένα εντυπωσιακό ποσοστό 62%, οδηγώντας σε μείωση κατά 13% στην παραγωγή καρπών, ακόμη και με την παρουσία ημερήσιων επικονιαστών. Ειδικά για τα είδη που χρησιμοποιούν τη βιοφωταύγεια για επικοινωνία, όπως οι πυγολαμπίδες, ο κίνδυνος είναι πολύ μεγάλος. Το τεχνητό φως μπορεί να επισκιάσει τα οπτικά σήματα που χρησιμοποιούν για την εύρεση συντρόφου, μειώνοντας την επιτυχία τους στην αναπαραγωγή.
Η μαζική παγίδευση και θανάτωση εντόμων δημιουργεί μια αλυσιδωτή αντίδραση στο οικοσύστημα, καθώς τα έντομα αποτελούν μια κρίσιμη πηγή τροφής για εντομοφάγα ζώα όπως νυχτερίδες, ερπετά, μικρά θηλαστικά και πουλιά. Η απώλεια επικονιαστών, με τη σειρά της, αποσταθεροποιεί ολόκληρη την κοινότητα των φυτών. Αυτή η αλυσιδωτή αντίδραση μπορεί να δημιουργήσει έναν φαύλο κύκλο, όπου η μείωση των φυσικών θηρευτών των εντόμων οδηγεί σε αύξηση των επιβλαβών εντόμων, όπως τα κουνούπια.
Πουλιά: Το τεχνητό φως τη νύχτα επηρεάζει βαθιά τα πτηνά, ιδίως τα αποδημητικά είδη που χρησιμοποιούν τη Σελήνη και τα αστέρια για να πλοηγηθούν. Οι έντονες πηγές φωτός στους αστικούς χώρους τα ελκύουν και τα αποπροσανατολίζουν, με αποτέλεσμα να αρχίζουν να κινούνται κυκλικά μέσα στις φωτισμένες περιοχές, να χάνουν ενέργεια και να διατρέχουν κίνδυνο εξάντλησης. Αυτή η συμπεριφορά τα καθιστά εξαιρετικά ευάλωτα σε θηρευτές και αυξάνει σημαντικά τον κίνδυνο θανατηφόρων συγκρούσεων με κτίρια και άλλες τεχνητές κατασκευές.
Το Μνημείο της 11ης Σεπτεμβρίου στη Νέα Υόρκη αποτελεί ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα αυτού του φαινομένου, όπου εκατοντάδες πουλιά παγιδεύονται στις φωτεινές δέσμες. Οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι η απενεργοποίηση των φώτων για μόλις 20 με 30 λεπτά κάθε φορά ήταν αρκετή για να μειώσει σημαντικά την πυκνότητα των πουλιών που παγιδεύονται, επιτρέποντάς τους να συνεχίσουν την πορεία τους με ασφάλεια.
Αμφίβια και Νυκτόβια Θηλαστικά. Η φωτορύπανση λειτουργεί ως ένα φυσικό εμπόδιο, που κατακερματίζει τους οικοτόπους και αποκλείει είδη ευαίσθητα στο φως, όπως οι νυχτερίδες, από περιοχές κυνηγιού. Αυτό ουσιαστικά αποτελεί μια μορφή απώλειας οικοτόπου. Ταυτόχρονα, μπορεί να επηρεάσει και άλλα νυκτόβια ζώα, όπως τα αμφίβια. Έχει διαπιστωθεί ότι το τεχνητό φως μπορεί να αλλάξει τη συμπεριφορά αναπαραγωγής των βατράχων.
Θαλάσσια ζωή. Η φωτορύπανση δεν επηρεάζει μόνο τα χερσαία οικοσυστήματα αλλά και τη θαλάσσια ζωή, προκαλώντας σοβαρές διαταραχές σε οργανισμούς που έχουν εξελιχθεί με βάση τους φυσικούς κύκλους φωτός–σκότους.
Πλοήγηση και μετανάστευση : Οι θαλάσσιες χελωνες αποπροσανατολίζονται από τον τεχνητό φωτισμό στις ακτές και δεν καταφέρνουν να φτάσουν στη θάλασσα μετά την εκκόλαψη. Ψάρια και πλαγκτόν, που χρησιμοποιούν το φως της σελήνης και των αστεριών για προσανατολισμό, αλλάζουν διαδρομές με αποτέλεσμα να αυξάνεται η θνησιμότητα.
Αναπαραγωγικές συνήθειες : Κοράλλια συγχρονίζουν την αναπαραγωγή τους με βάση τις φάσεις της σελήνης. Ο έντονος νυχτερινός φωτισμός στις παράκτιες περιοχές μπορεί να αποσυντονίσει αυτόν τον κύκλο. Ορισμένα είδη ψαριών και καρκινοειδών μειώνουν την αναπαραγωγική τους δραστηριότητα λόγω διαταραχής των βιορυθμών.
Κυκλικές μετακινήσεις πλαγκτόν : Το ζωοπλαγκτόν ανεβαίνει τη νύχτα προς την επιφάνεια για τροφή και κατεβαίνει την ημέρα για προστασία από θηρευτές. Ο τεχνητός φωτισμός αλλοιώνει αυτή τη συμπεριφορά, επηρεάζοντας ολόκληρη την τροφική αλυσίδα.
Επιπτώσεις στα θαλάσσια θηλαστικά : Δελφίνια, φώκιες και άλλα είδη που κυνηγούν ή ξεκουράζονται τη νύχτα επηρεάζονται από τον παρατεταμένο φωτισμό, καθώς μεταβάλλεται η συμπεριφορά τους και οι ρυθμοί ύπνου.
Οικολογικές ανισορροπίες : Ο υπερβολικός φωτισμός προσελκύει ορισμένα είδη (π.χ. μικρά ψάρια και καλαμάρια), συγκεντρώνοντας θηρευτές και αλλάζοντας τις ισορροπίες των θαλάσσιων οικοσυστημάτων. Επηρεάζεται η νυχτερινή τροφοληψία, προκαλώντας ανισότητα στην επιβίωση ειδών.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν έχει πλήρως δεσμευτική νομοθεσία για τη φωτεινή ρύπανση , αλλά παρέχει κατευθυντήριες γραμμές, πρότυπα και εργαλεία που βοηθούν στη μείωση των περιβαλλοντικών και υγειονομικών επιπτώσεων του ανεπιθύμητου τεχνητού φωτισμού. Παρακάτω είναι μερικά από τα πιο σημαντικά:
1. Future Brief: Light Pollution – Mitigation Measures (2023)
Αυτή η έκδοση, που δημοσιεύτηκε στις 15 Νοεμβρίου 2023 από τη Γενική Διεύθυνση Περιβάλλοντος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, παρουσιάζει:
• Τύπους φωτεινής ρύπανσης και τις επιπτώσεις στην υγεία, την πανίδα και τη χλωρίδα.
• Προτάσεις για δραστικές λύσεις, όπως κατάλληλο σχεδιασμό φωτισμού και θωράκιση των φωτιστικών.
• Επιτυχημένα παραδείγματα σε τοπικό επίπεδο για τη μείωση της τεχνητής νυχτερινής φωταγώγησης (ALAN).
2. Green Public Procurement (GPP) – Κριτήρια για τον Δημόσιο Φωτισμό (2019)
Ενημερωμένα το 2019 ως μέρος των πρακτικών “πράσινων δημόσιων συμβάσεων”, περιλαμβάνει:
• Την αρχή “As Low As Reasonably Achievable” (ALARA) για ελαχιστοποίηση των επιπέδων φωτισμού.
• Απαίτηση μηδενικής αναρρίχησης φωτός (RULO = 0%).
• Οριοθέτηση χρώματος φωτισμού (CCT ≤ 3000 K).
• Καθορισμό «G Index» για ελεγχόμενες εκπομπές μπλε φωτός (1,5 σε προστατευόμενες περιοχές, 2,0 εντός 100 χλμ από αστρονομικά παρατηρητήρια).
• Ετικέτες σε φωτιστικά που υποδεικνύουν RULO, CCT, G Index, ρυθμίσεις dimming, κ.ά. 3. Ευρωπαϊκά Πρότυπα (EN) και Διεθνείς Κατευθύνσεις (CIE)
• Το EN12464 2:2014 αφορά εξωτερικούς χώρους εργασίας και καθορίζει απαιτήσεις για έλεγχο “obtrusive light”, καθορίζοντας ζώνες περιβάλλοντος και δείκτες όπως φωτεινότητα, θάμβωση, upward light ratio κ.ά.
• Η Διεθνής Επιτροπή Φωτισμού (CIE) έχει εκδώσει:
o CIE 150:2017, οδηγό περιορισμού των επιπτώσεων από εξωτερικό φωτισμό για ζώνες περιβάλλοντος (E0–E4).
o CIE 126:1987, κατευθύνσεις για ελαχιστοποίηση του sky glow (φωτεινής “λάμψης” στον νυχτερινό ουρανό)
4. Αναφορά του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Περιβάλλοντος (EEA)
• Η έκθεση επισημαίνει ότι οι «πραγματικά σκοτεινοί χώροι» στην ΕΕ μειώθηκαν κατά 5% μεταξύ 2014–2015 και 2020–2021.
• Ενώ υπάρχει σαφής επίπτωση της φωτεινής ρύπανσης σε οικοσυστήματα και ανθρώπινη υγεία, δεν υπάρχουν ακόμα νομικά ισχυρές ρυθμίσεις ορίων για την ΕΕ.
5. Ορίζων Ευρώπη – Horizon Europe (2021)
Οι επιχορηγήσεις μέσω του προγράμματος “Ορίζων Ευρώπη” υποστηρίζουν έρευνα σχετικά με την αντιμετώπιση νέων μορφών ρύπανσης, συμπεριλαμβανομένης της φωτεινής, και τις επιπτώσεις της στη βιοποικιλότητα.
Αν και δεν υπάρχει ένα ενιαίο, δεσμευτικό ευρωπαϊκό νομικό πλαίσιο για τη φωτορύπανση , αρκετές ευρωπαϊκές χώρες έχουν αναλάβει πρωτοβουλίες σε εθνικό ή περιφερειακό επίπεδο.
Τσεχική Δημοκρατία: Υπήρξε η πρώτη χώρα στον κόσμο που θέσπισε εθνικό νόμο για την φωτορύπανση το 2002. Ο νόμος καθορίζει τη φωτορύπανση ως «κάθε μορφή φωτισμού από τεχνητό φως, η οποία διαχέεται εκτός των περιοχών στις οποίες προορίζεται, ειδικά όταν κατευθύνεται πάνω από το επίπεδο του ορίζοντα». Ενώ ο νόμος δεν καθορίζει συγκεκριμένα μέτρα, εξουσιοδοτεί τις δημοτικές αρχές να επιβάλλουν μέτρα για την πρόληψη και τον μετριασμό της φωτορύπανσης, με δυνατότητα επιβολής προστίμων.
Γαλλία: Έχει υιοθετήσει ορισμένους από τους πιο προοδευτικούς κανονισμούς. Σύμφωνα με εθνικό διάταγμα, τα φώτα εξωτερικού φωτισμού και οι φωτισμοί βιτρινών καταστημάτων πρέπει να σβήνουν στη 1 π.μ.. Ο νόμος περιορίζει επίσης τη χρήση υπερβολικού φωτισμού σε 35 lumens ανά τετραγωνικό μέτρο φωτισμένης επιφάνειας. Το έργο SustainLight στο Μονπελιέ αποτελεί ένα πρωτοποριακό μοντέλο για την αντιμετώπιση της φωτορύπανσης. Στόχος του ήταν να επιτύχει μια ισορροπία μεταξύ των αναγκών της βιοποικιλότητας και των προσδοκιών των κατοίκων για τον δημόσιο φωτισμό, ειδικά σε θέματα ασφάλειας. Η μητροπολιτική περιοχή της Νίκαιας εφαρμόζει μια στρατηγική βασισμένη στην αρχή «Φωτίζουμε το σωστό μέρος, τη σωστή στιγμή και όταν χρειάζεται». Στην πόλη Λιλ, Στο Parc de la Citadelle, δημιουργήθηκε ένας «νυχτερινός διάδρομος» με φωτιστικά που χρησιμοποιούν αισθητήρες κίνησης και διαφορετικές θερμοκρασίες χρώματος (2.200K, 2.700K), μεταβαίνοντας από λευκό σε πορτοκαλί φως μετά τις 10 μ.μ. για να επιτρέψουν στα ζώα να κοιμηθούν.
Γερμανία: ερευνητικές ομάδες με επικεφαλής το Γερμανικό Κέντρο Ολοκληρωμένης Έρευνας για τη Βιοποικιλότητα (iDiv) και το Πανεπιστήμιο της Ιένας έχουν αναπτύξει και δοκιμάσει συστήματα φωτισμού φιλικά προς τα έντομα, στο πλαίσιο των έργων NaturLicht και AuBe.
Ιταλία: Πολλές περιφέρειες της Ιταλίας, όπως η Λομβαρδία, έχουν υιοθετήσει νόμους για την αντιμετώπιση της φωτορύπανσης. Αυτές οι νομοθεσίες απαγορεύουν τον φωτισμό κτιρίων με κατεύθυνση προς τα πάνω και θέτουν πρότυπα για τη χρήση φωτιστικών με πλήρη θωράκιση. Οι κανονισμοί αυτοί, συχνά, θεσπίζονται μετά από πιέσεις πολιτών και αστρονόμων.
Σλοβενία, Ανδαλουσία και κρατίδια της Γερμανίας: Υπάρχουν νόμοι που στοχεύουν ειδικά στη φωτορύπανση, γεγονός που υποδηλώνει μια αυξανόμενη ευαισθητοποίηση για το πρόβλημα σε περιφερειακό επίπεδο.
Επιτυχημένο παράδειγμα είναι επίσης το πρόγραμμα "Lights Out" που έχει εφαρμοστεί σε πολλές πόλεις, όπως η Νέα Υόρκη και η Φιλαδέλφεια. Αυτή η πρωτοβουλία παρακινεί τους ιδιοκτήτες κτιρίων να σβήνουν τα μη απαραίτητα φώτα κατά τη διάρκεια των περιόδων μετανάστευσης των πτηνών, μειώνοντας δραστικά τις συγκρούσεις και τη θνησιμότητα. Το πρόγραμμα όχι μόνο σώζει εκατομμύρια πουλιά, αλλά συμβάλλει επίσης στη μείωση της κατανάλωσης ενέργειας και στην επίτευξη των στόχων βιωσιμότητας.
Σχεδιασμός Φωτισμού Φιλικού προς την Άγρια Ζωή
Η αντιμετώπιση της φωτορύπανσης απαιτεί μια ολιστική προσέγγιση που ξεκινά από τον σχεδιασμό και την επιλογή του φωτισμού. Μπορούμε να καθορίσουμε κατευθυντήριες γραμμές που βασίζονται σε βέλτιστες πρακτικές για την προστασία της άγριας ζωής. Αυτές οι αρχές αναγνωρίζουν ότι οι πρακτικές φωτισμού για την εξυπηρέτηση των ανθρώπινων αναγκών μπορούν να προσαρμοστούν ώστε να ελαχιστοποιούν τις οικολογικές επιπτώσεις:
1. Αποδεχόμαστε το φυσικό σκοτάδι: Προσθέτουμε φως μόνο όταν υπάρχει ένας σαφής, συγκεκριμένος σκοπός για τον οποίο είναι απαραίτητο.
2. Χρησιμοποιούμε προσαρμοστικούς ελέγχους: Εφαρμόζουμε τεχνολογίες όπως ροοστάτες (dimmers), χρονοδιακόπτες και αισθητήρες κίνησης για να διαχειριστούμε τη χρονική διάρκεια, την ένταση και το χρώμα του φωτός. Αυτό επιτρέπει στον φωτισμό να απενεργοποιείται αυτόματα όταν δεν υπάρχει επάρκεια φυσικού φωτός και να μειώνεται η ένταση κατά τις ώρες χαμηλής χρήσης.
3. Φωτίζουμε μόνο την απαραίτητη περιοχή: Εστιάζουμε τη φωτεινή δέσμη στα σημεία που χρειάζονται φωτισμό, όπως οι δρόμοι ή τα μονοπάτια, και αποτρέπουμε τη διάχυσή της σε γειτονικούς οικοτόπους. Η χρήση συγκεντρωτικών δεσμών φωτός με κατεύθυνση προς τα κάτω μειώνει τα επίπεδα φωτορύπανσης.
4. Χρησιμοποιούμε φωτισμό χαμηλής έντασης: Επιλέγουμε την ελάχιστη δυνατή ένταση φωτός που εξυπηρετεί τον σκοπό και κρατάμε τις πηγές φωτός κοντά στο έδαφος.
5. Χρησιμοποιούμε μη ανακλαστικές επιφάνειες: Επιλέγουμε σκούρα, μη ανακλαστικά υλικά για τις επιφάνειες των κτιρίων και των κατασκευών κοντά στα φωτιστικά, ώστε να αποτρέπεται η αντανάκλαση του φωτός στον ουρανό ή σε γειτονικές περιοχές.
6. Αποφύγουμε τα λευκά φώτα: Επιλέγουμε φωτισμό με θερμά χρώματα, όπως amber ή πορτοκαλί, τα οποία έχουν μικρή ή καθόλου εκπομπή στο μπλε μήκος κύματος. Η άγρια ζωή είναι γενικά λιγότερο ευαίσθητη σε αυτά τα χρώματα.
Η ευρεία υιοθέτηση των Διόδων Εκπομπής Φωτός (LED), έχει αλλάξει το φάσμα του αστικού φωτισμού. Οι παραδοσιακοί λαμπτήρες νατρίου παρήγαγαν κυρίως κίτρινο-πορτοκαλί φως, ενώ τα σύγχρονα LED εκπέμπουν ευρύ φάσμα λευκού φωτός. Παρόλο που τα LED είναι πιο αποδοτικά ενεργειακά, η ισχυρότερη εκπομπή τους στο μπλε μήκος κύματος διεγείρει τις νευρικές απολήξεις του ματιού και επηρεάζει την παραγωγή μελατονίνης, διαταράσσοντας τους κιρκάδιους ρυθμούς. Αυτό το μπλε φως ενισχύει επίσης την έλξη των εντόμων προς τις πηγές φωτισμού, επιδεινώνοντας το πρόβλημα.
Για να μετριαστούν αυτές οι επιπτώσεις, ο τεχνικός σχεδιασμός πρέπει να δώσει έμφαση στη Θερμοκρασία Χρώματος (Kelvin, K). Οι λάμπες με χαμηλό αριθμό Kelvin (2200K έως 2700K) παράγουν θερμό, πορτοκαλί ή κεχριμπαρένιο φως. Αυτά τα φώτα είναι λιγότερο διαταρακτικά για την άγρια ζωή, ενώ παράλληλα διατηρούν την οπτική άνεση για τον άνθρωπο. Υπάρχουν ήδη διαθέσιμα στην αγορά ειδικά φωτιστικά LED φιλικά προς την άγρια ζωή, που εκπέμπουν κεχριμπαρένιο φως. Η τεχνολογία επίσης επιτρέπει την εφαρμογή έξυπνων λύσεων για την αυτοματοποιημένη μείωση της φωτορύπανσης. Οι αισθητήρες κίνησης μπορούν να ανάβουν τα φώτα μόνο όταν είναι απαραίτητο. Οι χρονοδιακόπτες μπορούν να απενεργοποιούν τον διακοσμητικό φωτισμό ή τον φωτισμό των προσόψεων κτιρίων μετά από μια συγκεκριμένη ώρα, όπως τα μεσάνυχτα.
Σε αντίθεση με άλλες περιβαλλοντικές προκλήσεις, η φωτορύπανση προσφέρει μια μοναδική ευκαιρία. Οι επιπτώσεις της μπορούν να αντιστραφούν εύκολα, γρήγορα και αποτελεσματικά με την υιοθέτηση σωστών πρακτικών. Πρακτικές φωτισμού, όπως ο έλεγχος της έντασης, η χρήση θερμών χρωμάτων και η κατεύθυνση του φωτός προς τα κάτω, επιφέρουν ταυτόχρονα οφέλη στην εξοικονόμηση ενέργειας και την οικονομία.
Από Spyros Geravelis
