Όνομα: Γλυκάνισος
Επιστημονική ονομασία: Πιμπινέλλη το άνισον – Pimpinella anisum
Οικογένεια: Απιίδες ή Σκιαδοφόρα
Άλλα ονόματα: Άνισον του Διοσκουρίδου, Γλυκανθής, Άνισος, Ιλίκιον, Πιμπινέλα
Διαβάστε επίσης για τη Λουίζα, το Κύμινο, το Χαμομήλι και το Σχοινόχορτο
Περιγραφή
Το φυτό είναι ιθαγενές της Ανατολικής Μεσογείου και κυρίως της Αιγύπτου και της Νοτιοδυτικής Ασίας, όμως καλλιεργείται σε όλες τις χώρες, τόσο ως αρωματικό μαγειρικό φυτό όσο και ως φαρμακευτικό βότανο.
Είναι ετήσιο, χνουδωτό φυτό, με στέλεχος όρθιο που φτάνει τα 60 εκατοστά, με τα κατώτερα φύλλα καρδιόσχημα, οδοντωτά και τα ανώτερα πτεροειδή.
Τα άνθη του είναι κίτρινα σε μορφή ταξιανθίας και εμφανίζονται στα τέλη του καλοκαιριού. Οι σπόροι του είναι κίτρινοι με ραβδώσεις. Τα φυτά γλυκάνισου, μεγαλώνουν καλύτερα σε ελαφρά, γόνιμα, καλά στραγγισμένα εδάφη. Οι σπόροι, πρέπει να φυτευτούν την άνοιξη, αμέσως μόλις ζεσταθεί το έδαφος. Επειδή τα φυτά έχουν κύρια ρίζα, δεν μεταφυτεύονται καλά μετά την εδραίωσή τους, οπότε, θα πρέπει να ξεκινήσουν είτε στην τελική τους θέση ή να μεταφυτευτούν, όσο τα φυτά είναι ακόμα μικρά.
Ανθίζει τον Ιούλιο, ωριμάζει τον φθινόπωρο, οπότε γίνεται και η συγκομιδή του. Γίνεται παραλαβή του σπόρου και αυτοί αφήνονται να ξηραθούν σε ημισκιά. Ο σπόρος του Ισπανικού γλυκάνισου έχει το μεγαλύτερο μέγεθος και χρησιμοποιείται κυρίως στην φαρμακευτική. Οι σπόροι του Ρωσικού και Γερμανικού γλυκάνισου έχουν μικρότερο μέγεθος και είναι πιο σκουρόχρωμοι και χρησιμοποιούνται κυρίως για την παραλαβή του ελαίου τους.
Τα πράσινα μέρη συλλέγονται πριν την άνθηση η οποία γίνεται Ιούλιο-Αύγουστο, ενώ οι σπόροι αργότερα, αφού δέσουν και αρχίσουν να μαυρίζουν.
Συστατικά του Γλυκάνισου
Περιέχει αιθέριο έλαιο με βασικό συστατικό την ανηθόλη αλλά και τη μεθυλοχαβικόλη και άλλα τερπένια, φουρονοκουμαρίνες, φλαβονοειδή, λιπαρά οξέα, στερόλες, φαινυλοπροπανοειδή και πρωτεϊνες.
Όπως συμβαίνει με όλα τα καρυκεύματα, η σύνθεση του γλυκάνισου ποικίλλει σημαντικά από την προέλευση και την μέθοδο της καλλιέργειας. Αυτές είναι οι τυπικές τιμές, των κύριων συστατικών.
Υγρασία: 9-13%
Πρωτεΐνη: 18%
Λιπαρά ελαίου: 8-23%
Αιθέριο έλαιο: 2-7%
Άμυλο: 5%
Ν-ελεύθερο εκχύλισμα: 22-28%
Ακατέργαστες ινώδεις ουσίες: 12-25%
Η απόδοση παραγωγής του αιθέριου ελαίου από την απόσταξη, γενικώς, είναι περίπου το 2-3% και η ανηθόλη, φτάνει μέχρι το 80-90% αυτού.
Περιέχει ακόμη υδατάνθρακες 50%, λιπίδια 16%, β-αμυρίνη (τριτερπένιο), στιγμαστερόλη (φυτική στερόλη), παλμιτικά και στεατικά άλατα,τανίνη, χολίνη και ρητίνη.
Ιστορία και παράδοση
Το γλυκάνισο είναι φυτό που καλλιεργείτο για τις αρωματικές του ιδιότητες από την αρχαιότητα. Πρόκειται για το άνισον του Διοσκουρίδη, ο οποίος μάλιστα αναφέρεται και στις ιδιότητές του ως βοτάνου που θερμαίνει, διευκολύνει την αναπνοή, ανακουφίζει τους πόνους και καταπραϋνει τη δίψα.Οι αρχαίοι Έλληνες το συνιστούσαν στα κρυολογήματα. Ο Ιπποκράτης (460-370π.Χ.) πίστευε ότι ο γλυκάνισος σταματούσε το φτάρνισμα.
Στη Ρώμη, ήταν ευρέως διαδεδομένο το «κρασί του Ιπποκράτη» που αποτελούνταν από νερό, κρασί και γλυκάνισο. Οι Ρωμαίοι επίσης, χρησιμοποιούσαν το γλυκάνισο σε ένα ιδιαίτερο γλύκισμα, που το έτρωγαν μετά το γεύμα τους για να χωνεύουν. Πιθανώς να ταυτίζεται με το άννησον ή άννητον που αναφέρει ο Θεόφραστος.
Σύμφωνα με τον Πλίνιο τον Πρεσβύτερο, το άνισο χρησιμοποιείτο ως θεραπεία κατά της αϋπνίας, μασιόταν με Smyrnium olusatrum και λίγο μέλι το πρωί για να φρεσκαριστεί η αναπνοή και όταν αναμιγνύεται με το κρασί, ως θεραπεία από τα τσιμπήματα της ασπίδος.
Στην Αίγυπτο, ήταν γνωστή η αποτελεσματικότητά του ως διουρητικού, παυσίπονου και χωνευτικού. Οι Αιγύπτιοι το χρησιμοποιούσαν, επίσης, μαζί με το κύμινο και τη μαντζουράνα, για τη μουμιοποίηση των νεκρών.
Στην αρχαία Κίνα λατρευόταν σαν ιερό φυτό. Στην ιατρική του 19ου αιώνα, το άνισο παρασκευαζόταν ως «aqua anisi» («Νερό Γλυκάνισου») σε δόσεις της μιας ουγγιάς ή περισσότερο και ως «spiritus anisi» («Πνεύμα Γλυκάνισου») σε δόσεις των 5-20 minims.
Γλυκάνισος: Θεραπευτικές ιδιότητες και χρήσεις
-Το αιθέριο έλαιο του γλυκάνισου είναι διουρητικό, χωνευτικό, αποχρεμπτικό, σπασμολυτικό και αντιφυσητικό.
-Τονώνει τις λειτουργίες των ζωτικών οργάνων.
-Είναι εφιδρωτικό και αντιπυρετικό.
-Βοηθά στην αντιμετώπιση της ψώρας και των ψειρών.
-Οι σπόροι του γλυκάνισου χρησιμοποιούνται για την ανακούφιση των νηπίων από τους κολικούς.
-Λόγω της αντισπασμωδικής δράσης του ενδείκνυται για τους πόνους της περιόδου.
-Για το άσθμα, τη βρογχίτιδα και όλα τα προβλήματα του αναπνευστικού συστήματος.
-Απομακρύνει τις περιττές βλέννες.
-Δρα ευεργετικά στο συκώτι και το κυκλοφοριακό σύστημα.
-Βοηθάει στις επιληπτικές κρίσεις.
-Πιστεύεται ότι αυξάνει την παραγωγή γάλακτος στις θηλάζουσες μητέρες.
-Είναι ένα φυσικό παρασιτοκτόνο.
-Βοηθάει στη μείωση της βουλιμίας.
-Για τους κολικούς του εντέρου και τον τυμπανισμό.
-Διευκολύνει την αποβολή αερίων των εντέρων και την περισταλτικότητά τους.
-Για την αντιμετώπιση των διαταραχών του ύπνου.
-Ενισχύει το ανοσοποιητικό.
-Για τον επίμονο ερεθιστικό βήχα, την τραχειίτιδα και τον κοκίτη.
-μελέτες έχουν δείξει ότι καταπραΰνει από τις ενοχλητικές καούρες και τα διάφορα πεπτικά προβλήματα.
-χρησιμοποιείται ως διεγερτικό της όρεξης.
-Για τη δυσκοιλιότητα.
-Το ομοιοπαθητικό βάμμα της ρίζας συνίσταται για τους πονοκεφάλους και τη ρινορραγία.
-Το βάμμα από τη ρίζα του χρησιμοποιείται επίσης από τη λαϊκή ιατρική, εναντίον του πονόλαιμου, της φαρυγγίτιδας, της λαρυγγίτιδας και της βρογχίτιδας.
Άλλες χρήσεις
-Οι σπόροι, ολόκληροι ή αλεσμένοι, χρησιμοποιούνται για την προετοιμασία τσαγιού μόνοι τους ή σε συνδυασμό με άλλα αρωματικά βότανα.
-Χρησιμοποιείται πολύ στη μαγειρική και ιδιαίτερα στη ζαχαροπλαστική, για την παρασκευή πολλών και διάφορων ζαχαρωδών προϊόντων.
-Είναι βασικό συστατικό στο ελληνικό ούζο και σε πολλά λικέρ.
-Πιστεύεται ότι είναι ένα από τα μυστικά συστατικά στο Γαλλικό λικέρ Chartreuse.
-Το γλυκάνισο μπορεί να κατασκευαστεί ως υγρό άρωμα και να χρησιμοποιηθεί τόσο για την έλξη κυνηγίου όσο και αλιείας.
Παρασκευή – δοσολογία
Έγχυμα
Πριν τη χρήση, συνθλίβουμε ελαφρά τους σπόρους για να ελευθερωθούν τα πτητικά έλαια. Ρίχνουμε ένα φλιτζάνι βραστό νερό σε 1-2 κ.γ σπόρους και το αφήνουμε σκεπασμένο για 5-10 λεπτά. Πίνουμε ένα φλιτζάνι τρεις φορές την ημέρα.
Για τον τυμπανισμό
Πίνουμε ένα ρόφημα αργά-αργά, πριν από τα γεύματά μας.
Έλαιο
Παίρνουμε εσωτερικά μια σταγόνα ελαίου, ανακατεμένη με ½ κ.γ μέλι.
Η δοσολογία για το αιθέριο έλαιο είναι 0,05-0,2 ml 3 φορές ημερησίως.
Η δοσολογία για το βάμμα είναι 0,3 – 1 ml τρεις φορές την ημέρα.
Για τα παιδιά
Για παιδιά έως ενός έτους χρησιμοποιούμε 1 γραμμάριο σπόρων για ένα φλιτζάνι νερό. Για παιδιά 1 – 4 ετών χρησιμοποιούμε 2 γραμμάρια σπόρων σε ένα φλιτζάνι νερό και για παιδιά άνω των 4 ετών χρησιμοποιούμε δόση ενηλίκων.
Ενδιαφέροντα
– Στην Πακιστανική και Ινδική κουζίνα, δεν γίνεται καμία διάκριση μεταξύ γλυκάνισου και μάραθου. Ως εκ τούτου, η ίδια ονομασία (saunf) δίνεται συνήθως και στα δύο από αυτά.
-Οι κατασκευαστές των ατμομηχανών στη Βρετανία, ενσωματώνουν κάψουλες από έλαιο γλυκάνισου, στα λευκού μετάλλου απλά ρουλεμάν, ούτως ώστε σε περίπτωση υπερθέρμανσης, η χαρακτηριστική μυρωδιά τους να λειτουργήσει ως προειδοποίηση.
-Στη δεκαετία του 1860, η νοσηλεύτρια του Αμερικανικού Εμφυλίου Πολέμου Maureen Hellstrom, χρησιμοποιούσε σπόρους γλυκάνισου ως μια πρώιμη μορφή αντισηπτικού. Αυτή η μέθοδος βρέθηκε αργότερα, να έχει προκαλέσει υψηλά επίπεδα τοξικότητας στο αίμα και διακόπηκε λίγο αργότερα.
-Η γεύση του γλυκάνισου μοιάζει πολύ με τη γεύση της μαύρης γλυκόριζας.
-Για τους κολικούς που συνοδεύονται από τυμπανισμό, ανακατεύουμε το γλυκάνισο με ίσες ποσότητες από μάραθο και κάρβι. Για τη βρογχίτιδα, συνδυάζεται καλά με το βήχιο, το μαρρούβιο και τη λομπέλια.
Προφυλάξεις
-Να αποφεύγεται η υπερκατανάλωση του γλυκάνισου. Σε μερικά άτομα, μπορεί να προκαλέσει αλλεργικές αντιδράσεις.
-Δεν συνιστάται το έλαιο, σε άτομα που έχουν δερματίτιδα.
-Η υπερκατανάλωση μπορεί να προκαλέσει νευρολογικά προβλήματα.
-Η οιστογόνος δραστηριότητα της ανηθόλης και των πολυμερών της, μπορεί να έχει επιπτώσεις σε ταυτόχρονη θεραπεία με ορμόνες συμπεριλαμβανομένης της από στόματος αντισυλληπτικής θεραπείας και της ορμονικής αποκατάστασης μέσω χαπιών, εάν λαμβάνονται υπερβολικές δόσεις.
Προσοχή: Το παραπάνω άρθρο έχει ενημερωτικό σκοπό. Πριν χρησιμοποιήσετε οποιαδήποτε συνταγή ή πριν αλλάξετε τις διατροφικές σας συνήθειες, ζητήστε τη γνώμη του κατάλληλου επαγγελματία υγείας ή διατροφολόγου. Εάν λαμβάνετε φαρμακευτική αγωγή, βεβαιωθείτε ότι δεν υπάρχουν αλληλεπιδράσεις.
