(Του DrmedGeorgios Zois)
Όταν ο Πόνος Χρειάζεται Απόδειξη για να Υπάρξει – Η Αόρατη Αρρώστια του Σύγχρονου Ασθενούς
Στη σύγχρονη ιατρική, για να σε πάρουν στα σοβαρά πρέπει πρώτα να καταρρεύσεις.
Αν μπορείς ακόμα να μιλήσεις, να περπατήσεις, να περιγράψεις τα συμπτώματά σου, είσαι απλώς «κουρασμένος», «υπερβολικός», «δραματικός» ή —το κλασικότερο— «ψυχολογικός». Αν το σώμα σου δεν κάνει θόρυβο, αν οι ζωτικές σου λειτουργίες δεν χτυπήσουν κόκκινο, δεν υπάρχεις για κανέναν. Το σύστημα σε αγνοεί, γιατί η ύπαρξή σου δεν είναι αριθμός.
Ο πόνος σου δεν μετριέται. Ο φόβος σου δεν έχει barcode. Η κόπωση σου δεν εμφανίζεται σε κανένα νούμερο. Το σύστημα μετράει μόνο ό,τι μπορεί να ζυγιστεί ή να καταχωρηθεί: πίεση, σφίξεις, κορεσμό οξυγόνου, CRP... Αν αυτά είναι φυσιολογικά, τότε είσαι «υγιής». Αν παραπονεθείς, είσαι «ψυχολογικός». Αν σωριαστείς; Τότε γίνεσαι άρρωστος… επιτέλους.
Η φυσιολογία του πόνου συνεχίζει να λειτουργεί ανεξάρτητα από το αν κάποιος σε πιστεύει:
Οι νευρικές ίνες (nociceptors) στέλνουν σήματα στον νωτιαίο μυελό.
Ο εγκέφαλος επεξεργάζεται τον πόνο και ενεργοποιεί το μεταιχμιακό σύστημα, προκαλώντας συναισθηματική αντίδραση.
Το σώμα εκκρίνει προσταγλανδίνες, σεροτονίνη, νευροπεπτίδια.
Η καρδιά χτυπάει γρηγορότερα, οι μύες τεταμένοι, οι μύες του προσώπου συσπώνται, η αναπνοή γίνεται ρηχή.
Κι όμως, κανείς δεν κοιτάει το πρόσωπό σου. Κανείς δεν βλέπει την ψυχή σου.
Η παθοφυσιολογία της υποτίμησης είναι αμείλικτη:
1. Αναφέρεις τον πόνο → θεωρείσαι υπερβολικός.
2. Δείχνεις κόπωση → χαρακτηρίζεσαι ψυχολογικός.
3. Σωριάζεσαι → επιτέλους γίνεσαι «πραγματικός ασθενής».
Το σώμα σου υποφέρει: η κορτιζόλη ανεβαίνει, η φλεγμονή αυξάνεται, οι υποδοχείς πόνου γίνονται υπερευαίσθητοι. Κι όμως, κανείς δεν βλέπει τίποτα. Κανείς δεν πιστεύει την εμπειρία σου. Το σύστημα σε αγνοεί.
Και τότε έρχεται η στιγμή που η γραφειοκρατία δείχνει την πιο σκληρή της πλευρά: ανοίγεις την καρτέλα του ασθενούς και το μόνο που σου προτείνουν είναι:
> «Μην ξεχάσεις να τον ενημερώσεις για τα επικαιροποιημένα εμβόλια» — και να εκτελέσει τα παραπεμπτικα που πληρώνει το κράτος για την πρόληψη... χοληστερίνη κτλ.
Σαν να είσαι μια λίστα ελέγχου, ένα πρωτόκολλο, μια σειρά από κουτάκια. Η αλήθεια σου δεν υπάρχει. Ο πόνος σου είναι στατιστικό σφάλμα. Η αγωνία σου είναι ένα checkbox που κάποιος έχει ξεχάσει να τσεκάρει.
Το νοσοκομείο μοιάζει με εργοστάσιο. Ο χρόνος για τον ασθενή μετριέται σε δευτερόλεπτα, ο χρόνος για το προσωπικό σε λεπτά, ο χρόνος για να νιώσεις άνθρωπος δεν προβλέπεται. Ο γιατρός εξουθενωμένος, το προσωπικό τρέχει, τα πρωτόκολλα αντιγράφουν τα χειρότερα από τον παρελθόντα αιώνα. Ο ασθενής πρέπει να αποδείξει ότι αξίζει φροντίδα — όχι με λόγια, αλλά με σωριασμένο σώμα, με αριθμούς, με δεδομένα.
Ο ασθενής που επιβιώνει ξέρει ότι υπάρχει, αλλά κανείς δεν τον πιστεύει. Κι αν φωνάξει, η απάντηση είναι πάντα ίδια: «Υπερβάλλεις», «δραματικός», «ψυχολογικός»...γιατί δεν έκανες τα επικαιροποιημενα ?...
Η μεγαλύτερη παθολογία της σύγχρονης ιατρικής δεν είναι η ασθένεια. Είναι η υποτίμηση, η αδιαφορία και η απουσία ανθρωπιάς. Η ασθένεια μπορεί να περάσει, ο πόνος μπορεί να ηττηθεί, αλλά η ψυχή μένει δαγκωμένη από το σύστημα.
Η φυσιολογία και η παθοφυσιολογία της κατάστασης είναι σαφής:
Η κορτιζόλη και οι κατεχολαμίνες αυξάνονται συνεχώς, οδηγώντας σε χρόνια στρεσογόνο κατάσταση.
Το ανοσοποιητικό σύστημα καταστέλλεται, αυξάνοντας την ευπάθεια σε λοιμώξεις.
Η φλεγμονή επιμένει, δημιουργώντας κύκλους πόνου και υπερευαισθησίας.
Το νευρικό σύστημα καταγράφει κάθε παλμό, κάθε σφίξιμο, κάθε αναπνοή — χωρίς κανείς να βλέπει την πραγματική έκταση της δυσφορίας σου.
Ο ασθενής δεν ζητάει θαύματα. Δεν ζητάει VIP δωμάτια ή προνόμια. Ζητάει μόνο να τον δουν πριν καταρρεύσει. Ζητάει να μετρηθεί η αξιοπρέπεια πριν το σώμα του γίνει θέαμα. Ζητάει να μην χρειάζεται να σπάσει για να υπάρξει.
Και η πιο σκοτεινή αλήθεια; Κανένα φάρμακο, κανένας ορός, κανένα μηχάνημα δεν μπορεί να επαναφέρει την πίστη ότι κάποιος σε πιστεύει όταν πονάς.
---
Βιβλιογραφία
1. Melzack R, Wall PD. The Challenge of Pain. Penguin, 1996.
2. Kleinman A. The Illness Narratives: Suffering, Healing, and the Human Condition. Basic Books, 1988.
3. Frank A. The Wounded Storyteller: Body, Illness, and Ethics. University of Chicago Press, 1995.
4. Cassell EJ. “The Nature of Suffering and the Goals of Medicine.” New England Journal of Medicine 1982.
5. Werner A., Malterud K. It is Hard Work Behaving as a Credible Patient. Social Science & Medicine, 2003.
6. Tracey I., Mantyh P. The Cerebral Signature for Pain Perception. Neuron, 2007.
7. Apkarian AV, Bushnell MC, Treede R-D, Zubieta J-K. Human Brain Mechanisms of Pain Perception and Regulation in Health and Disease. European Journal of Pain, 2005.
8. Gatchel RJ, Peng YB, Peters ML, Fuchs PN, Turk DC. The Biopsychosocial Approach to Chronic Pain. Psychological Bulletin, 2007.
