Πριν από λίγες μέρες η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρότεινε -προς μεγάλη έκπληξη πολλών- την ανανέωση της έγκρισης της δραστικής ουσίας γλυφοσάτη που χρησιμοποιείται στο φυτοφάρμακο Roundup της Monsanto-Bayer. Το ζήτημα θα κριθεί οριστικά στα τέλη Οκτωβρίου από το Συμβούλιο Υπουργών. Να σημειωθεί ότι η οργάνωση IARC του ΟΗΕ για την έρευνα για τον καρκίνο θεωρεί ότι η εν λόγω δραστική ουσία είναι καρκινογόνος, ενώ σύμφωνα με τη γνώμη της EFSA και της ECHA, επιστημονικά όργανα της ΕΕ, η χρήση της γλυφοσάτης "υπό προϋποθέσεις δεν εμπνέει μεγάλη ανυσηχία". Τα δικαστήρια, ωστόσο, κινούνται σε διαφορετική κατεύθυνση. Συγκεκριμένα:
1. Το Διοικητικό Πρωτοδικείο του Παρισιού με πρόσφατη απόφασή του (29 Ιουνίου 2023 Νο 2200534/4-1) αναγνώρισε, για πρώτη φορά, την ευθύνη του κράτους στην υποβάθμιση ή ακόμη στην κατάρρευση της έμβιας ζωής (μείωση 76% έως 82% των εντόμων σε όλη της Ευρώπη τα τελευταία 27 χρόνια και μείωση κατά 57% των πουλιών των αγροτικών περιοχών από το 1980) και τις ανεπάρκειες στην εκτίμηση του κινδύνου των φυτοφαρμάκων.
Το δικαστήριο, για πρώτη φορά, αναγνώρισε ότι υπάρχει "οικολογική ζημία" (prejudice ecologique) που οφείλεται στη γενικευμένη ρύπανση των υδάτων, των εδαφών και του αέρα εξ αιτίας των φυτοφαρμάκων. Υφίσταται, λοιπόν, ευθύνη του κράτους για τη δημιουργία της εν λόγω κατάστασης. Στο σημείο αυτό θα πρέπει να υπογραμμιστεί ότι, με πρόσφατη ρύθμιση, εισήχθη στον γαλλικό αστικό κώδικα το άρθρο 1246 σύμφωνα με το οποίο "κάθε πρόσωπο που ευθύνεται για οικολογική ζημία είναι υποχρεωμένο να την αποκαταστήσει". Στο άρθρο 1247 του ιδίου κώδικα προβλέπεται ότι η οικολογική ζημία συνίσταται σε σοβαρή προσβολή των στοιχείων ή των λειτουργιών των οικοσυστημάτων.
Το δικαστήριο αναγνωρίζει ότι η πλημμελής αξιολόγηση της επικινδυνότητας των φυτοφαρμάκων από το κράτος το καθιστά άμεσα υπεύθυνο να καταβάλει αποζημίωση in natura κατά κύριο λόγο. Αναγνωρίζει, επίσης, ότι υπάρχει άμεση αιτιώδης συνάφεια μεταξύ της ανεπάρκειας της ως άνω αξιολόγησης και της υποβάθμισης της βιοποικιλότητας.
Το δικαστήριο καλεί, ειδικότερα, την πρωθυπουργό να λάβει τα κατάλληλα μέτρα μείωσης της χρήσης των φυτοφαρμάκων και, επίσης, να προστατεύσει τα υπόγεια ύδατα από τα φυτοφάρμακα, δίνοντάς της προθεσμία να το πράξει μέχρι τις 30 Ιουνίου 2024.
2. Στις 28 Σεπτεμβρίου 2023 η Γενική Εισαγγελέας του δικαστηρίου της ΕΕ (ΔΕΕ) LAILA MEDINA, στις συνεκδικαζόμενες υποθέσεις C-309/22 και C-310/22 που αφορούσαν στα φυτοφάρμακα τα οποία, επιπλέον, λειτουργούν ως ενδοκρινικοί διαταράκτες έκρινε ότι η αρμόδια αρχή κράτους μέλους, η οποία είναι υπεύθυνη για την αξιολόγηση αίτησης χορήγησης άδειας για φυτοφαρμακευτικό προϊόν στο συγκεκριμένο κράτος μέλος, θα πρέπει να διαθέτει σχετικές και αξιόπιστες πληροφορίες που βασίζονται σε σύγχρονες (ήτοι τις πλέον πρόσφατες) επιστημονικές και τεχνικές γνώσεις, οι οποίες καταδεικνύουν ότι δραστική ουσία που περιέχεται στο επίμαχο προϊόν μπορεί να προκαλέσει διαταραχή του ενδοκρινικού συστήματος, και κατά συνέπεια η εν λόγω αρχή οφείλει να λαμβάνει υπόψη τον κίνδυνο των επιβλαβών επιδράσεων που ενδέχεται να έχει το συγκεκριμένο προϊόν, να εκτιμά τον εν λόγω κίνδυνο και να λαμβάνει κατάλληλη απόφαση, εφαρμόζοντας την αρχή της προφύλαξης. Η κατάλληλη απόφαση, με βάση την ως άνω αρχή, μπορεί να είναι και η απαγόρευση της διάθεσης στην αγορά αυτού του προϊόντος.
ΥΓ. Είναι ιδιαίτερα τιμητικό για μένα το γεγονός το ότι η Γενική Εισαγγελέας στις Προτάσεις της (υποσημείωση αριθμ. 6) κάνει αναφορά στο άρθρο μου «The EU endocrine disruptors’ regulation and the glyphosate controversy», Toxicology Reports, τόμος 8, 2021, σ. 1193-1199, το οποίο δημοσίευσα με τους συνεργάτες μου Π. Καλοφύρη και Φ. Τέκο.