Ο Πυθαγόρας, και οι Πυθαγόρειοι πίστευαν, ότι το άκουσμα συγκεκριμένων μελωδιών, ηρεμεί τα συναισθήματα και το νου και, ασκεί θεραπεία.
Και Όταν αυτό επιτευχθεί, η εσωτερική ζωτικότητα του σώματος αποκαθίσταται και αρχίζει η θεραπεία. Πίστευαν, ότι η μουσική συμβάλλει τα μέγιστα στην υγεία, και αν κάποιος τη χρησιμοποιήσει με τους σωστούς τρόπους η θεραπεία είναι ολοκληρωτική.
Ο Πυθαγόρας, "ψυχογονικά "σκεπτόμενος, εφάρμοζε συνδυασμούς κάποιων διατονικών, χρωματικών και εναρμόνιων κλιμάκων, με τους οποίους εύκολα μετέτρεπε στα αντίθετα τα πάθη της ψυχής που είχαν δημιουργηθεί πρόσφατα, και είχαν γεννηθεί χωρίς καμιά λογική, και τα καθοδηγούσε, μεταστρέφοντας λύπες και οργές, παράλογους οίκτους και φθόνους και φόβους, κάθε είδους επιθυμίες και δυνατά πάθη, ορέξεις και μαλθακότητες και νωθρότητες και βιαιότητες, το καθένα από τα πάθη αυτά σε αρετή, με τις αρμόζουσες μελωδίες, σαν να ήταν κάποιοι σωτήριοι συνδυασμοί φαρμάκων. Αλλά για να θεραπευτεί ο άνθρωπος πρέπει να αντιμετωπίζεται ως ολότητα, ενιαίος οργανισμός. Η θεραπευτική αγωγή σε ένα μόνο τμήμα αυτής της ολότητας όχι μόνο δεν αποτελεί πραγματική θεραπεία, αλλά μπορεί και να την καθυστερήσει (Block).
Η μελωδία και ο ρυθμός μπορούν να βοηθήσουν την αποκατάσταση της ισορροπίας και της αρμονίας της ψυχής. Όταν αποκατασταθεί η ισορροπία στην ψυχή, το σώμα επανακτά την υγεία του. Πίστευε και δίδασκε, ότι υπάρχουν κατάλληλοι παιάνες και σωστοί ρυθμοί, που μπορούν να οδηγήσουν στην θεραπεία , αλλά και στην διατήρηση της υγείας, κάνοντας λόγο για "Μουσικήν ιατρείαν".
Ο Ιάμβλιχος ,στο "περί πυθαγορείου βίου" αναφέρει ότι:
Ο Πυθαγόρας συνήθιζε να κάνει χρήση αυτού του καθαρμού (εξαγνισμού) με σοβαρότητα και μάλιστα για τον λόγο αυτόν τον αποκαλούσε "Μουσικήν ιατρείαν" (δηλαδή «θεραπεία μέσω της μουσικής») και καταπιανόταν με αυτήν την καθαρτήρια μελωδία κατά την άνοιξη.
*Έβαζε λοιπόν να κάθεται στο μέσο ένας που έπαιζε λύρα*
*και γύρω κάθονταν αυτοί που μπορούσαν να τραγουδούν.*
*Έτσι, με εκείνον να παίζει τη λύρα, τραγουδούσαν παιάνες,*
*μέσω των οποίων ένιωθαν ότι ευφραίνονταν*
*και γίνονταν καλοί στο τραγούδι και στο ρυθμό.*
*Χρησιμοποιούσαν μάλιστα τη μουσική για την αποκατάσταση της υγείας και κατά τον υπόλοιπο χρόνο.*
Ο Ιάμβλιχος επίσης γράφει ότι:
Το σχέδιο, επομένως, της σχολής του Πυθαγόρα στηριζόταν στην «αλλοπαθητική», μια μέθοδο αγωγής νόσων με την χρήση παραγόντων που επιφέρουν συμπτώματα διαφορετικά από αυτά της ίδιας της νόσου. Η μουσική δεν εντείνει μια συγκινησιακή κατάσταση που ενοχλεί και αρρωσταίνει, αλλά, αντίθετα, την σταματά και την εναρμονίζει.
Ο μεγάλος αυτός φιλόσοφος δεν παραδεχόταν την προσφιλή στον λαό μα απατηλή, πρόσκαιρη απόλαυση, αλλά εκείνη που είναι διαρκής, σεμνή και απαλλαγμένη από κάθε δόλο.
Έλεγε πως υπάρχουν δύο κατηγορίες ηδονών, αυτή που ενδίδει στις απαιτήσεις της κοιλιάς και την παρομοίαζε, λόγω της τρυφηλότητάς της, με τις ανθρωποκτόνες ωδές των Σειρήνων και η άλλη που αναφέρεται στα καλά και τα δίκαια των αναγκαίων του βίου και που είναι και στο παρόν ευχάριστη και στο μέλλον βέβαιη. Την δεύτερη παρομοίαζε με τις αρμονικές ωδές των Μουσών και μόνο αυτήν παραδεχόταν. Η άποψη αυτή επηρέασε καθοριστικά και τον Πλάτωνα, ο οποίος αναφέρει στον Τίμαιο:
Η αρμονία, η οποία έχει κινήσεις συγγενείς με τις περιφορές της ψυχής μας (παρόμοια τροχιά με εκείνη της ψυχής στο σώμα μας), παρουσιάζεται σ’ εκείνον, ο οποίος συναναστρέφεται τις Μούσες με σύνεση και όχι για απλή και άλογη διασκέδασή τους, αλλά για να επαναφέρει στην τάξη και τη συμφωνία την ψυχή, όταν ξεφύγει από την τροχιά της.
Ο Πυθαγόρας συνιστούσε δε να προσέχει κανείς δύο στιγμές του καθημερινού του βίου, όταν πηγαίνει για ύπνο και όταν σηκώνεται από τον ύπνο. Ο Ιάμβλιχος και ο Κλαύδιος Πτολεμαίος (100-178 μ.Χ.) επισημαίνουν ότι: Και όταν το βράδυ οι συνομιλητές του πήγαιναν για ύπνο, τους απάλλασσε από τις ανησυχίες και τους θορύβους της ημέρας και καθάριζε το θολωμένο μυαλό τους, με κάποιες ωδές και κάποια ιδιόμορφα μουσικά μέλη, επιχειρώντας να καταστήσει τον ύπνο των ανθρώπων αυτών όχι μόνο ήσυχο και με καλά όνειρα, αλλά ακόμη και προφητικό.
Όταν πάλι σηκώνονται την αυγή, τους απάλλασσε από τον νυχτερινό λήθαργο, τη χαλάρωση και τη νωχέλεια με κάποια ιδιόμορφα τραγούδια και μελωδίες με απλή σύνθεση, καταπραϋντικές, άσματα διαφορετικών μουσικών τρόπων από τα βραδινά –κάποτε πάλι και μελωδίες χωρίς λόγια– έτσι, ώστε η ταραχή της ψυχής τους, που δημιουργείται από το ξύπνημα, να μετατραπεί σε μια καθαρή και τακτοποιημένη κατάσταση, σε μια οργανωμένη πραότητα, εναρμονίζοντας σωστά τις ψυχές τους για τις δραστηριότητες της μέρας.
Ηθοπλαστικές και ψυχοθεραπευτικές ιδιότητες της μουσικής
Η μουσική στους αρχαίους πολιτισμούς ήταν κάτι παραπάνω από ευχαρίστηση για το αυτί. Ήταν η άλγεβρα των μεταφυσικών θεωριών, η γνώση η οποία δινόταν μόνο σε μυημένους, αλλά οι αρχές της, μέσω του συλλογικού υποσυνείδητου, έτρεφαν, επηρέαζαν και εκπαίδευαν τις πλατιές μάζες. Αυτό την έκανε ένα πανίσχυρο όργανο ηθικής διαπαιδαγώγησης.
Ο Πυθαγόρας προβαίνει στην αναγνώριση της μοναδικότητας της μουσικής ως παιδευτικού και θεραπευτικού μέσου, υπογραμμίζοντας με τον τρόπο αυτόν, τις απεριόριστες ηθοπλαστικές και ψυχοθεραπευτικές της ιδιότητες. Έτσι, εισάγονται σταδιακά οι έννοιες της κάθαρσης και της έκστασης, που επιτυγχάνονται μέσω του μουσικού συντονισμού σώματος και ψυχής. Πρόσφερε δε στην ανθρωπότητα ένα ‘‘επιτυχημένο πείραμα'', αυτό που αργότερα ο Πλάτωνας θα ονομάσει: εκπαίδευση με Γυμναστική και Μουσική.
Οι βιογράφοι του σημειώνουν, ότι ο Πυθαγόρας θεωρούσε τη λύρα ως το κατάλληλο παιδευτικό μέσο, που δύναται να θεραπεύσει τα ψυχικά πάθη και να οδηγήσει στη σωφροσύνη.
Ο Πορφύριος στο "Πυθαγόρου βίος" αναφέρει ότι:
Ο ίδιος [ο Πυθαγόρας] μελετούσε από τα χαράματα στο σπίτι του προσαρμόζοντας τη φωνή του στη λύρα και τραγουδώντας κάποιους αρχαίους παιάνες του Θαλή. Και τραγουδούσε όσα αποσπάσματα από τον Όμηρο και τον Ησίοδο νόμιζε ότι εξημερώνουν την ψυχή του ανθρώπου. Και χόρευε και τραγουδούσε όσα τραγούδια νόμιζε ότι θα προετοίμαζαν το σώμα, ώστε να γίνει πιο ευκίνητο και υγιές.
Τεκμηριώνοντας δε όλα όσα αποδίδει στις δυνάμεις της μουσικής και στην επίδρασή της στην σωματική και ψυχική υγεία του ανθρώπου, ο Ιάμβλιχος παραθέτει ένα περιστατικό, κατά το οποίο ο Εμπεδοκλής, μαθητής του Πυθαγόρα, με τη λύρα του και τραγουδώντας το κατάλληλο μέλος καταπράυνε τον θυμό ενός νεαρού άντρα και τον γλίτωσε από το να διαπράξει φόνο:
Όταν κάποιος νέος τράβηξε το ξίφος του εναντίον του Άγχιτου,
ο Εμπεδοκλής, κρατώντας τη λύρα, αφού αναπροσάρμοσε τη μελωδία, χρησιμοποίησε κάποιο κατευναστικό και κατασταλτικό μέλος, γλιτώνοντας από το θάνατο και τον Άγχιτο και τον νέο από το έγκλημα της δολοφονίας ενός ανθρώπου. Εξιστορείται μάλιστα ότι αυτός ο νέος από τότε έγινε ο πιο αξιόλογος από τους μαθητές του Εμπεδοκλή.
Επιπλέον, ολόκληρη η Πυθαγορική Σχολή έκανε την λεγόμενη “εξάρτυση” και “συναρμογή” και “επαφή”, οδηγώντας, επωφελώς, με κάποια κατάλληλα μουσικά μέλη, τις διαθέσεις της ψυχής στα ενάντια πάθη.
Απόσπασμα από το υπό έκδοση βιβλίο μας "Πυθαγόρας ...Μυστική Διδασκαλία & Σύγχρονη Επιστήμη"
Γιωργος Οικονομου