Συνέντευξη στον Νίκο Αβουκάτο
Για τις θανατηφόρες επιπτώσεις των υπερλιπάνσεων και της νιτρορύπανσης των εδαφών στην Ελλάδα, κρούωντας τον κώδωνα του κινδύνου για την υποβάθμιση τους εάν συνεχιστεί η μείωση της οργανικής ουσίας, μιλά ο καθηγητής της Σχολής Γεωπονικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, Νίκος Δαναλάτος, σε συνέντευξή του στον Νίκο Αβουκάτο. Όπως υποστηρίζει, η χρήση κομπόστ και τα οργανικά λιπάσματα θα μπορούσαν να δράσουν πολύ ευεργετικά στα εδάφη.
Κατά την ομιλία σας πριν λίγες ημέρες στο 1ο Περιβαλλοντικό Συνέδριο για την Κλιματική Αλλαγή στην ενότητα «Κλιματική αλλαγή και Γεωργία», χαρακτηρίσατε «δολοφόνους» των εδαφών την υπερλίπανση και τη νιτρορύπανση. Ποια είναι η επίδρασή τους στον άνθρωπο και το περιβάλλον;
Οι υπερλιπάνσεις προκαλούν νιτρορύπανση, δηλαδή επιβάρυνση με νιτρικά ιόντα πέραν του ορίου των 50 ppm στα υπόγεια ύδατα. Σε πολλές περιπτώσεις όπου ισονιτρικές καμπύλες ξεπερνούν ακόμα και τα 300 ppm είναι αναμενόμενη η αύξηση των κρουσμάτων καρκίνου του στομάχου και της κύστεως. Ως γνωστό τα νιτρικά ιόντα ανάγονται σε νιτρώδη και υπονιτρώδη, και σε ενώσεις με τα αμινοξέα του ανθρώπου παράγουν νιτροζαμίνες που αποτελούν ουσίες που έχουν χαρακτηρισθεί άκρωςκαρκινιγόνες. Η νιτρορύπανση προκαλεί επίσης μεθαιμογλοβυναιμία (θανατηφόρος νόσος των βρεφών). Στα επιφανειακά νερά και ιδίως στις λίμνες και στους κλειστούς κόλπους η παρουσία αυξημένων συγκεντρώσεων αζωτούχων αλλά και φωσφορικών ενώσεων, με τη συνδρομή και της ηλιακής ακτινοβολίας, ενισχύει, συχνά σε υπερβολικό βαθμό, την ανάπτυξη υδρόβιας βλάστησης και φυτικών μικροοργανισμών στο νερό (φυτοπλαγκτόν), δημιουργώντας με τον τρόπο αυτό το φαινόμενο του ευτροφισμού. Στις συνέπειες του ευτροφισμού περιλαμβάνονται η μείωση του διαλυμένου οξυγόνου στα βαθύτερα στρώματα του νερού, η δημιουργία τοξινών που σκοτώνουν τα ψάρια, η παραγωγή ενώσεων που προσδίδουν δυσάρεστη οσμή στο νερό και η εν γένει διαταραχή της οικολογικής ισορροπίας.
Πώς επηρεάζει η εδαφική αναπνοή τα εδάφη;
Η εδαφική αναπνοή ευθύνεται για μεγάλες απώλειες εδαφικού άνθρακα και αζώτου με ρυθμούς 1-2%, ετησίως εάν δεν συμπληρώνεται με ισοδύναμα ποσά υπολειμμάτων καλλιεργειών. Με τέτοιους ρυθμούς η οργανική ουσία των εδαφών της Θεσσαλίας και ιδίως των κεκλιμένων έχουν υποβαθμιστεί σε μεγάλο βαθμό τα τελευταία 30 χρόνια με τάσεις περαιτέρω υποβάθμισης αν δεν εφαρμοστούν αειφορικές γεωργικές πρακτικές. Η οργανική ουσία είναι ζωτικής σημασίας και η υπερβολική γεωργική χρήση εξαντλεί χωρίς να έχουμε αναπλήρωση. Ο ορισμός του εδάφους είναι το υπέρτατο τμήμα της γήινης επιφάνειας στο οποίο μπορούν να αναπτυχθούν οι ρίζες των φυτών και χαρακτηρίζεται κατ΄ ελάχιστον 50% του όγκου του από εδαφική δομή (άλλως θα ομιλούσαμε περί μητρικού υλικού ή μητρικού πετρώματος). Εδαφική δομή είναι σχεδόν ταυτόσημη με την οργανική ουσία χωρίς την οποία είναι αδύνατη η ανάπτυξη βλάστησης και δη για παραγωγή τροφής. Η χωρίς αναπλήρωση μείωση της οργανικής ουσίας (χούμου) οδηγεί στην πλήρη υποβάθμιση. Ένα φαινόμενο πολύ αργό και επομένως ύπουλο το οποίο λόγω της αύξησης των αποδόσεων λόγω εφαρμογής αποτελεσματικότερων εισροών την τελευταία 30ετία δεν είναι εμφανές αλλά όταν εκδηλωθεί θα είναι πολύ αργά όπως στην περίπτωση των κεκλιμένων εκτάσεων όπου έχουν ξεπεραστεί τα όρια και έχει σημειωθεί σταδιακή εγκατάληψη (2 εκατ. στρ. ανά δεκαετία) 6 εκατ. στρεμμάτων τα τελευταία 30 έτη.
Όπως είπατε, σε τριάντα χρόνια δεν θα υπάρχουν τα μισά εδάφη. Πώς πρέπει να γίνεται, επομένως, η σωστή λίπανση και ποια είναι τα οφέλη από την αξιοποίηση του κομπόστ;
Στο Εργαστήριο έχουμε αποδείξει ότι ο νόμος της αναπλήρωσης από την εφαρμογή χημικής λίπανσης ΔΕΝ ΙΣΧΥΕΙ. Αυτό σημαίνει ότι ένα μέρος της λίπανσης αναπτύσσει την καλλιέργεια πέραν της εγγενούς γονιμότητας του εδάφους και το υπόλοιπο χάνεται στο περιβάλλον. Με τη συνεχιζόμενη μείωση του εδαφικού χούμου το ποσοστό επιστροφής θα συρρικνώνεται διαρκώς για να φτάσει σε πρακτικά μη βιώσιμα αποτελέσματα. Η λύση είναι η αμειψισπορά ενώ πλέον δραστική λύση είναι η χλωρά λίπανση. Έχουμε αποδείξει ότι με την χλωρά λίπανση η εγγενής γονιμότητα αυξάνει δραστικά με αποτέλεσμα αφενός να αυξάνεται σημαντικά το δυναμικό παραγωγής και αφετέρου να χρειάζεται μικρότερη ποσότητα θρεπτικού μέσω της χημικής λίπανσης, η οποία μπορεί να μειωθεί ακόμα περισσότερο γιατί στο μεταξύ αυξάνεται σημαντικά το ποσοστό επιστροφής (δηλ. αποδοτικότητας) της λίπανσης. Το τελικό αποτέλεσμα είναι η υπερκάλυψη του κόστους και αυτής της χλωρής λίπανσης με σημαντική αύξηση του κέρδους του παραγωγού. Αναφορικά με τα κομπόστ και τα οργανικά λιπάσματα, θεωρώ ότι θα μπορούσαν να δράσουν πολύ ευεργετικά και να αυξήσουν το ποσοστό επιστροφής των θρεπτικών, πολύ παραπάνω από τις σημερινές τιμές λόγω αργής ανοργανοποίησης, κυρίως, του αζώτου. Με αυτόν, όμως, τον τρόπο θα χρειάζονταν μικρότερα ποσά κατά την λιπαντική αγωγή και αυτό φυσικά θα επέφερε μείωση των κερδών των εταιρειών που εμπορεύονται λιπάσματα.
Πηγή