Η επικονίαση, δηλαδή η γονιμοποίηση των φυτών με τη μεταφορά γύρης μέσω του αέρα και τον εντόμων, είναι απαραίτητη για την καλλιέργεια τροφίμων.
Ολόκληρες αποικίες μελισσών καταρρέουν λόγω ασθενειών, παρασιτοκτόνων, μόλυνσης στην ατμόσφαιρα, αλλά και λόγω της κλιματικής αλλαγής.
Οι συνέπειες είναι δραματικές, καθώς οι μέλισσες και οι άλλοι επικονιαστές προστατεύουν ολόκληρα οικοσυστήματα.
Οι καλλιέργειες που χρειάζονται επικονίαση αναπτύσσονται με πολύ βραδύτερους ρυθμούς σε σχέση με αυτές που δεν εξαρτώνται από τους επικονιαστές.
Από την επικονίαση εξαρτάται απόλυτα το 1/3 των καλλιεργειών που καταλήγουν στο πιάτο μας. Αυτό το τόσο πολύτιμο και ωφέλιμο έντομο απειλείται με αφανισμό εξαιτίας της χρήσης βλαβερών φυτοφαρμάκων, που χρησιμοποιούνται ευρέως και στη χώρα μας.
«Αυτή είναι μία φράουλα που έχει γονιμοποιηθεί πολύ καλά. Έχει ωραίο χρώμα, καλό μέγεθος και είναι πολύ συμμετρική. Μπορούμε να τη συγκρίνουμε με άλλες φράουλες με ελλειπή επικονίαση. Βλέπουμε ότι είναι μικρότερες, κάπως παραμορφωμένες και λιγότερο ελκυστικές. Κατά πάσα πιθανότητα έχουν λιγότερη ζάχαρη. Διαπιστώνουμε λοιπόν, ότι οι επικονιαστές είναι πολύ σημαντικό κομμάτι της γεωργίας. Αν συνεχίσουμε να έχουμε λιγότερους επικονιαστές στην Ευρώπη, τότε θα αντιμετωπίσουμε προβλήματα αναφορικά με την αυξανόμενη καλή ποιότητα των τροφίμων», επισημαίνει ο Σάιμον Ποτς, βιολόγος επικονιαστών στο πανεπιστήμιο του Ρέντινγκ.
Επιστήμονες που εργάζονται σε ευρωπαϊκό ερευνητικό πρόγραμμα αξιολογούν το πρόβλημα για εξεύρεση λύσεων.
Μία ενδεχόμενη επιλογή άμβλυνσης του προβλήματος, θα ήταν η δημιουργία μιας έκτασης με διάφορα λουλούδια δίπλα σε γεωργικές καλλιέργειες για προσέλκυση επικονιαστών που θα αποικίσουν σε νέους χώρους.
«Σκεφτήκαμε το εξής: αν μπορούμε να βάλουμε στην περιοχή του Ρέντινγκ πλούσια λουλούδια, τότε θα είχαμε τα μέγιστα δυνατά αποτελέσματα από αυτή τη γη. Μπορούμε να προσελκύσουμε επικονιαστές αξιοποιώντας ένα συγκεκριμένο μείγμα λουλουδιών. Τα άνθη αυτά θα προσελκύσουν διαφορετικά είδη επικονιαστών, που μπορούν να γονιμοποιήσουν τις καλλιέργειες. Οι πιο σημαντικοί επικονιαστές είναι οι άγριες μέλισσες, οι πεταλούδες και τα σκαθάρια. Θα έρθουν μέσα στο προστατευμένο πλαίσιο των λουλουδιών, θα πολλαπλασιαστούν και θα γονιμοποιήσουν τις γειτονικές καλλιέργειες», εξηγεί η Βικτόρια Γουίκενς, που ειδικεύεται σε θέματα γεωργικής οικολογίας στο πανεπιστήμιο του Ρέντινγκ.
Όλα τα ερευνητικά προγράμματα που εστιάζουν στις καλλιέργειες και στο εργαστήριο δείχνουν, σύμφωνα με τους επιστήμονες, ότι το μέτρο αυτό μπορεί να είναι αποτελεσματικό.
«Τα πρώτα αποτελέσματα δείχνουν, ότι τα συγκεκριμένα λουλούδια βελτιώνουν την επικονίαση κατά 500%, από άποψη αφθονίας. Από άποψη πολυμορφίας βρίσκουμε σπάνια είδη που βγαίνουν στις γεωργικές εκτάσεις. Αυτό είναι πραγματικά συναρπαστικό, γιατί σημαίνει ότι οι επικονιαστές βγαίνουν έξω από την προστατευμένη περιοχή και σπεύδουν στις γειτονικές καλλιέργειες», τονίζει η Τζένιφερ Γουίκενς, που εργάζεται στο τμήμα γεωργικής οικολογίας του πανεπιστημίου του Ρέντινγκ.
Για να δώσουν μία δεύτερη ευκαιρία στους επικονιαστές, οι ερευνητές ασχολούνται με ακόμη πιο πρωτότυπες πρωτοβουλίες σε απροσδόκητα μέρη.
«Έχουμε εδώ δύο καλάθια. Το ένα περιέχει προϊόντα που δεν χρειάζονται επικονίαση και στο άλλο έχουμε προϊόντα που χρειάζονται ένα είδος επικονίασης. Αυτά είναι για παράδειγμα το πορτοκάλι, ο μηλίτης, το αχλάδι, το σαπούνι και κάποια είδη καφέ και αμυγδάλων.Επομένως χωρίς καφέ ή σοκολάτα το πρωινό μας αρχίζει να φαίνεται λίγο βαρετό», εξηγεί ο Ντάνκαν Κόστον, βιολόγος στο πανεπιστήμιο του Ρέντινγκ.
Οι ειδικοί στην επικονίαση διοργανώνουν τακτικά εκστρατείες ευαισθητοποίησης σε σχολεία και σούπερ μάρκετ όπως αυτό το κοντά στο Ρέντινγκ, στη Μεγάλη Βρετανία. Είναι ένα πρακτικό παράδειγμα για να κατανοήσει ο κόσμος το ρόλο κλειδί που παίζουν οι επικονιαστές στη φύση και την ευεργετική επίδραση που έχουν στη ζωή μας.
«Είναι ένα είδος εντόμου που επικονιάζει το κακάο. Χωρίς την επικονίαση δεν υπάρχει σοκολάτα. Υπάρχουν συγκεκριμένα είδη μελισσών που γονιμοποιούν τον καφέ. Χωρίς αυτές δεν θα είχαμε καφέ. Το βαμβάκι απαιτεί επικονίαση. Χωρίς αυτά τα έντομα, η ποσότητα και η απόδοση όλων αυτών των προϊόντων θα μειωθεί δραματικά. Ως εκ τούτου το κόστος θα ανεβεί στα ύψη», δηλώνει ο Ντάνκαν Κόστον.
Με τη μείωση των επικονιαστών τα ανθοφόρα φυτά δέχονται λιγότερες επισκέψεις από τα έντομα αυτά, με αποτέλεσμα να περιορίζεται και η παραγωγή σημαντικών καλλιεργειών, όπως είναι οι ντομάτες, ο καφές και το πεπόνι.
Σύμφωνα με τους ερευνητές, η χρήση «εξημερωμένων» μελισσών δεν αντισταθμίζει την απώλεια των άγριων.