Οι άντρες στερούμαστε το ανθρώπινο άγγιγμα από πολύ νωρίς. Λιμοκτονούμε για ένα άγγιγμα και συγχέουμε την ανθρώπινη ανάγκη για σωματική επαφή με την επιθυμία για σεξ.
Τις προάλλες παρατήρησα δυο κορίτσια γύρω στα 15 την ώρα που έφευγαν από το σχολείο τους. Ήταν πιασμένες χέρι χέρι και μιλούσαν. Η μία ήθελε να πάει σπίτι της και η φίλη της δεν την άφηνε – μάλιστα την τράβηξε πιο δυνατά και η άλλη έπεσε στην αγκαλιά της. Της έσκασε ένα φιλί στο μάγουλο και αγκαλιάστηκαν, βάζοντας τα γέλια με αυτό το παιχνίδι.
Πρόσεξα αυτή τη στιγμή τρυφερής σωματικής οικειότητας ανάμεσα στα δύο κορίτσια, όπως παρατηρώ την έλλειψη παρόμοιων εκδηλώσεων μεταξύ αγοριών. Τα αγόρια παύουν να αγγίζονται μετά από κάποια ηλικία· και από άλλους και μεταξύ τους. Πολλές μητέρες μου αναφέρουν με θλίψη ότι οι γιοι τους, καθώς μπαίνουν στην εφηβεία, δεν τις αφήνουν να τους αγκαλιάσουν ή να τους φιλήσουν. Ενώ σε ηλικίες ως τα 3 τα αγόρια συμπεριφέρονται παρόμοια με τα συνομήλικα κορίτσια και επιδεικνύουν περισσότερη σωματική εγγύτητα (αγκαλιές, φιλιά), σιγά σιγά εκπαιδεύονται να κόψουν τα τρυφερά αγγίγματα και να υιοθετήσουν μια πιο απότομη και άγρια γλώσσα σώματος, καθώς σταδιακά διδάσκονται πώς να επιτελούν το αρσενικό φύλο «σωστά».
Ειδικά από την εφηβεία και μετά, ο μόνος τρόπος που επιτρέπεται στα αγόρια να αγγίξουν το ένα το άλλο είναι με χτυπήματα στην πλάτη ή με πολύπλοκες χορογραφημένες χειραψίες όταν συναντιούνται και αποχαιρετίζονται ή πάλι με πιο απότομες συμπεριφορές: σπρώχνονται, κάνουν κεφαλοκλειδώματα, ρίχνουν καρπαζιές, ψευτομπουνιές ή τσιμπιές, χουφτώνονται ή τρίβονται μεταξύ τους την ώρα που παλεύουν. Η σωματική εγγύτητα και τρυφερότητα είναι παντελώς απαγορευμένες ανάμεσα στ’ αγόρια. Αν δεν υπάρχει βία και ένταση στη σωματική επαφή, τότε θεωρείται ύποπτη. Τις ελάχιστες φορές που τα αγόρια αγκαλιάζονται, οι αγκαλιές τους είναι βιαστικές, αδέξιες. Είναι αδιανόητο να κάθονται κολλητά το ένα δίπλα στο άλλο, να κρατάνε χέρια, να αγκαλιάζονται, να κουρνιάζουν στον ώμο του φίλου τους ή να ξαπλώνουν στα πόδια του – συμπεριφορές που είναι απολύτως επιτρεπτές και πολύ συχνότερες στα κορίτσια.
Την ενοχοποίηση και απαγόρευση της σωματικής εγγύτητας μεταξύ αγοριών καταδεικνύουν δύο περιστατικά με μαθητές δημοτικού εδώ στην Ελλάδα. Το ένα αφορά δύο αγόρια Δ΄ Δημοτικού. Όπως αφηγείται η δασκάλα: «Περνάω δίπλα από τα θρανία να δω την άσκηση που έκαναν οι μαθητές και οι μαθήτριες. Δυο αγόρια κρατιούνται χέρι-χέρι κάτω από το θρανίο και μόλις φτάνω δίπλα τους, αφήνουν γρήγορα τα χέρια τους και με κοιτάνε έντρομα να καταλάβουν αν πρόλαβα να τους δω. Συνειδητοποιώ (για μια ακόμη φορά) πως ήδη στην ηλικία των εννιά, ξέρουν πως αυτό δεν είναι οκέι, φοβούνται μην το δω.»
Ένας δάσκαλος περιγράφει το εξής περιστατικό μεταξύ δύο αγοριών έκτης δημοτικού. «Έπαιζαν μεταξύ τους και έπεσε ο ένας κάτω. Ο άλλος, που ήταν ο πιο δυνατός και ψηλός και τον είχε σπρώξει, πήγε ανήσυχος και τον αγκάλιασε τρυφερά και τον ρώτησε αν χτύπησε, όπως θα έκαναν φυσικά δύο παιδιά που λειτουργούν αυθόρμητα. Αυτός που είχε χτυπήσει, μετά τα πρώτα δευτερόλεπτα, όταν άρχισε να φορτώνει τις κοινωνικές συμβάσεις, τον έδιωξε λέγοντας: «Τι είσαι ρε, γκέουλας και με αγκαλιάζεις?». Ο ψηλός έμεινε λίγο σαστισμένος, έκανε έναν μορφασμό και συνέχισαν το παιχνίδι πιο βίαια.
Ως αγόρια στερούμαστε το ανθρώπινο άγγιγμα από πολύ νωρίς. Όπως αφηγείται ένας από τους γκέι άντρες της ομάδας αυτογνωσίας που οργανώνω: «Στα 13 μου ήθελα πολύ να κάνω αγκαλιές με τη μητέρα μου, αλλά τις αρνιόμουν επειδή ήξερα ότι σαν αγόρι δεν έπρεπε να τις χρειάζομαι».
Λιγότερο σεξ, περισσότερες αγκαλιές!
Ως άντρες η στενή σωματική επαφή επιτρέπεται μόνο σε δύο πλαίσια: είτε ως πατέρες προς τα (μικρά) παιδιά μας είτε με την/τον ερωτικό μας σύντροφο. Η μόνη άλλη περίπτωση που επιτρέπεται να αγγιζόμαστε μεταξύ μας είναι όταν η σωματική επαφή χάνει κάθε πιθανή σύνδεση με την ομοφυλοφιλία, κάτι που συμβαίνει μόνο στον χώρο των σπορ. Τα σπορ (είτε αθλούμαστε είτε παρακολουθούμε) αποτελούν μια αυστηρά οριοθετημένη σφαίρα, όπου επιτρέπεται στους στρέιτ άντρες να αγκαλιάζονται, να αλληλοπαρηγοριούνται και να μοιράζονται τη χαρά τους με αγγίγματα ή ακόμα και με φιλιά, επειδή όλη αυτή η σωματική επαφή εντάσσεται αυστηρά στο πλαίσιο των σπορ και δεν θεωρείται ύποπτη ότι κρύβει σεξουαλικό περιεχόμενο, παρά τον συχνά έκδηλο ομοερωτισμό.
Εκτός των σπορ, της πατρότητας και της ερωτικής επαφής, οι άντρες μένουμε ανέγγιχτοι. Μπορεί να περάσουν μήνες χωρίς κάποιος να μας πιάσει το χέρι, χωρίς να νιώσουμε τη ζεστασιά ενός άλλου σώματος. Πολλές γυναίκες επίσης βρίσκονται σε παρόμοια μοίρα, αλλά είναι πιο σπάνιο, καθώς οι γυναικείες φιλίες όχι μόνο επιτρέπουν αλλά και ενθαρρύνουν το άγγιγμα και τη σωματική εγγύτητα.
Το αποτέλεσμα είναι ότι πολλοί άντρες, στρέιτ και γκέι, λιμοκτονούμε για ένα άγγιγμα και να συγχέουμε αυτή την απόλυτα φυσιολογική ανθρώπινη ανάγκη για σωματική επαφή με την επιθυμία για σεξ. Έχω ακούσει πολλές φορές από θεραπευόμενούς μου αλλά και από φίλους, στρέιτ και γκέι, να παραδέχονται (με αρκετή δυσκολία) ότι η αγκαλιά μετά το σεξ ήταν αυτό που απόλαυσαν περισσότερο ή αυτό που τους έλειψε. Εξάλλου, πού αλλού μπορούμε ως άντρες να βρούμε ένα σώμα να μας αγγίξει παρά μόνο κατά τη σεξουαλική πράξη ή αμέσως μετά? Γι’ αυτό και πολλοί άντρες αναζητούμε σεξ υπερβολικά συχνά όχι απαραίτητα λόγω αυξημένης λίμπιντο αλλά λόγω της πείνας μας για σωματική επαφή.
Από μικρά αγόρια εκπαιδευόμαστε πώς να γίνουμε σωστοί άντρες με το να το παίζουμε πιο σκληροί απ’ όσο νιώθουμε. Πρέπει να είμαστε δυνατοί, στωικοί, αυτάρκεις. Εκπαιδευόμαστε ότι ως άντρες έχουμε ανεξέλεγκτες σεξουαλικές ορμές· ότι η πρωταρχική φυσική ανάγκη του άντρα είναι το σεξ – το επιτάσσει η ανδρική μας φύση, και όταν καυλώνουμε λειτουργούμε σαν ζώα. Κατά συνέπεια, δεν εμπιστευόμαστε το άγγιγμα ενός άντρα. Ακόμα και στις αντρικές φιλίες η σωματική επαφή θεωρείται ύποπτη και αποφεύγεται. Μας επιτρέπεται να σπρωχτούμε, να καρπαζωθούμε, να πλακωθούμε στο ξύλο, άντε το πολύ να τσιμπήσουμε το μάγουλο του κολλητού μας ή να του ρίξουμε μια τρυφερή φάπα στον σβέρκο αλλά ως εκεί. Απαγορεύεται να χωθούμε στην αγκαλιά του κολλητού μας ή να χαϊδευόμαστε τρυφερά, γιατί έχουμε διδαχτεί ότι τέτοιες σωματικές συμπεριφορές μεταξύ αντρών είναι εξ ορισμού ερωτικές και άρα μόνο οι αδερφές κάνουν τέτοια. Έτσι, αναγκαζόμαστε να ικανοποιούμε αυτή την πείνα για σωματική επαφή με διαστρεβλωμένους τρόπους – κυρίως μέσα από το σεξ ή τη βία. Άλλωστε, αφού δεν έχουμε δει άλλους άντρες να έχουν σωματική επαφή, στερούμαστε θετικά πρότυπα και δεν ξέρουμε πώς να το κάνουμε.
Ας σημειωθεί πως ούτε οι γκέι άντρες το έχουν ιδιαίτερα με τη σωματική επαφή, αν και είναι πιο ευνοημένοι από τους στρέιτ. Και εμείς συχνά καταφεύγουμε στο σεξ ως μοναδικό τρόπο να νιώσουμε το άγγιγμα ενός ανθρώπου.
Ευτυχώς, τα πράγματα αλλάζουν. Όλο και περισσότεροι νέοι άντρες διεκδικούν το ανθρώπινο δικαίωμα στη σωματική εγγύτητα στις αντρικές φιλίες τους.
Μια πρόσφατη μελέτη (Οκτώβριος 2017) βρήκε ότι 30 στρέιτ φοιτητές ανέφεραν ότι ένιωθαν μεγαλύτερη ασφάλεια να κάνουν αγκαλιές και να εκμυστηρεύονται τα προσωπικά τους με τον κολλητό τους παρά με την κοπέλα τους. Αυτά τα λεγόμενα «bromances» (μια σύνθετη λέξη από το «κολλητός» και το «ειδύλλιο») παρέχουν αυξημένη «συναισθηματική σταθερότητα, μεγαλύτερη συναισθηματική αποκάλυψη και εκπλήρωση, καθώς και καλύτερη επίλυση συγκρούσεων σε σύγκριση με τις ερωτικές σχέσεις».
Γιατί το άγγιγμα μας κάνει καλό?
Το να μας αγγίζουν, να μας χαϊδεύουν, να μας αγκαλιάζουν δεν είναι πολυτέλεια – είναι βασική ανάγκη μας ως homo sapiens! Όπως λιμοκτονούμε αν δεν φάμε τροφή, έτσι λιμοκτονεί και το σώμα μας για ανθρώπινο άγγιγμα. Υπάρχουν πολλές έρευνες για το πώς το άγγιγμα και η σωματική εγγύτητα επιδρά ηρεμιστικά και θεραπευτικά στον άνθρωπο, καθώς επηρεάζει το πώς λειτουργούμε συναισθηματικά αλλά και κοινωνικά. Το άγγιγμα είναι η πρώτη και ίσως η πιο πηγαία γλώσσα που μαθαίνουμε ήδη από βρεφική ηλικία, λέει η Tiffany Field, διευθύντρια του Ινστιτούτου Ερευνών για το άγγιγμα στην Ιατρική Σχολή του Μαϊάμι και προσθέτει: «Το άγγιγμα συχνά έχει πιο άμεση επίδραση από τα λόγια, επειδή είναι σωματικό και προκαλεί μια αλυσιδωτή αντίδραση από βιοηλεκτρικές και χημικές αλλαγές που ηρεμούν το νευρικό μας σύστημα». Το άγγιγμα μειώνει το άγχος, τους παλμούς της καρδιάς και την αρτηριακή πίεση. Επίσης, μειώνει τα επίπεδα κορτιζόλης στο σώμα, τα οποία επηρεάζουν τη μνήμη μας και το ανοσοποιητικό μας. Αντιθέτως, η έλλειψη σωματικής επαφής αυξάνει τις πιθανότητες για κατάθλιψη και αγχώδεις διαταραχές. Το άγγιγμα αυξάνει την ωκυτοκίνη, μια ορμόνη που μειώνει τις αντιδράσεις άγχους του οργανισμού μας, όπως έχουν δείξει πολλές έρευνες. Είμαστε σε πλεονεκτική θέση να αντιμετωπίσουμε τα άγχη της καθημερινότητας, τον σωματικό πόνο ή την απόρριψη, όταν το σώμα μας αγγίζεται από έναν ερωτικό σύντροφο ή έναν φίλο.
του Λύο Καλοβυρνά
Βιβλιογραφία
Andrew Reiner, The Power of Touch, Especially for Men, The New York Times, Dec. 5, 2017