Δελτίο Τύπου796 Αθήνα 27/11/2023
Οι χρωστικές, μεταξύ των άλλων πρόσθετων τροφίμων, είναι ουσίες φυσικές ή συνθετικές που προστίθενται σε τροφές έτοιμες προς κατανάλωση, καθώς και σε ποτά και αναψυκτικά και έχουν αποκλειστικό σκοπό να πετύχουν την τροποποίηση του χρώματος για τη βελτίωση της εμφάνισής τους που οδηγεί σε αύξηση της αγοραστικής τους αξίας.
Από πολλές πρόσθετες χημικές ουσίεςοι χρωστικές θεωρούνται από τα πιο επικίνδυνα πρόσθετα τροφίμων. Είναι στην ουσία οι «μπογιές των τροφίμων» και χρησιμοποιούνται για να δίνουν χρώμα στο κάθε τρόφιμο. Σε τροφές για βρέφη και νήπια απαγορεύεται η προσθήκη χρωστικών ουσιών αλλά πολλές φορές υπάρχουν (έρευνα ΠΑΚΟΕ 2018).Χρησιμοποιούνται κυρίως σε αναψυκτικά, μαρμελάδες, παγωτά, γαριδάκια – πατατάκια, ζελεδάκια και καραμέλες, γλυκά, γρανίτες, ζαχαρωτά, τούρτες και κέικ, γλειφιτζούρια, τσίχλες κ.α.
Είναι γνωστό, ότι οι πρώτες συνθετικές χρωστικές που προστέθηκαν στα τρόφιμα ήταν από τις βαφές που χρησιμοποιούνται στη βιομηχανία κλωστοϋφαντουργίας. Τώρα η χρήση χρωμάτων στα τρόφιμα είναι αυστηρά ρυθμισμένη στην νομοθεσία αλλά δυστυχώς ο έλεγχος της εφαρμογής της είναι ελλιπής.
Οι κυβερνήσεις σε όλο τον κόσμο έχουν καταλόγους των εγκεκριμένων χρωστικών ουσιών οι οποίοι διαφέρουν. Έτσι ο ορισμός και ο κατάλογος επιτρεπόμενων χρωστικών ουσιών τροφίμων στη χώρα μας βρίσκεται στο «Κώδικα Τροφίμων και Ποτών» συμφωνεί με CODEX Alimentarioy: Understanding Codex. FAO and WHO του 1999, με διορθώσεις 6 Σεπτεμβρίου του 2012. Οι χρωστικές σύμφωνα με το «Κώδικα Τροφίμων και Ποτών» Άρθρο 35 είναι μια κατηγορία προσθετών τροφίμων « Ως «χρωστικές» νοούνται οι ουσίες που προσθέτουν ή αποκαθιστούν το χρώμα ενός τροφίμου και περιλαμβάνουν φυσικά συστατικά τροφίμων και φυσικές ουσίες που συνήθως δεν καταναλώνονται ως τρόφιμα και δεν χρησιμοποιούνται συνήθως ως συστατικά τροφίμου» .
Στο πίνακα που ακολουθεί παρουσιάζεται ο κατάλογος με της χρωστικές τροφίμων καθώς και ο βαθμός τις επικινδυνότητας τους σύμφωνα με τις αρμόδιες πηγές .
| Κωδικός | Ονομασία | Λειτουργία | Επικινδυνότητα εκδόθηκε από το νοσοκομειακό κέντρο του Chaumont της Γαλλίας, βασισμένη σε πληροφορίες που δόθηκαν από το ερευνητικό νοσοκομείο του Villajuir, και FRANCE MAX PLANK |
| E100 | Κουρκουμίνη | Πορτοκαλί-κίτρινο χρώμα | Ακίνδυνο |
| E100(ii) | Τουρμερικό | Πορτοκαλί-κίτρινο χρώμα | |
| E101 | Ριβοφλαβίνη | Κίτρινο χρώμα, βιταμίνη B2 | Ακίνδυνο |
| E101(ii) | 5-Φωσφορική ριβοφλαβίνη | Κίτρινο χρώμα, βιταμίνη B2 | |
| E102 | Ταρτραζίνη | Κίτρινο χρώμα, αζώχρωμα | Επικίνδυνο |
| E104 | Κίτρινη Κινολίνη | Πράσινο-κίτρινο χρώμα,συνθετική | Ύποπτα. Επικίνδυνο |
| E106 * | Νατριούχος 5-φωσφορική ριβοφλαβίνη | Κίτρινο χρώμα, βιταμίνη B2 | |
| E107 * | Κίτρινο 2G | Κίτρινο χρώμα, αζώχρωμα | |
| E110 | Κιτρινοπορτοκαλί FCF | Κίτρινο χρώμα | Επικίνδυνο |
| E120 | Καρμίνη, κοχενίλη | Κόκκινο χρώμα, φυσικό | Επικίνδυνο |
| E122 | Αζορουμπίνη (καρμοϊζίνη) | Κόκκινο χρώμα, αζώχρωμα | Ύποπτα. Επικίνδυνο |
| E123 | Αμαράνθη | Κόκκινο χρώμα, αζώχρωμα | Επικίνδυνο |
| E124 | Ερυθρό κοχενίλης ( Ponceau 4R ) | Κόκκινο χρώμα, αζώχρωμα | Πολύ Επικίνδυνο |
| E127 | Ερυθροσίνη | Κόκκινο χρώμα, συνθετικό | Επικίνδυνο |
| E128 | Κόκκινο 2G | Κόκκινο χρώμα, συνθετικό | |
| E129 | Κόκκινο τροφίμων 17 (Allura Red AC) | Κόκκινο χρώμα, αζώχρωμα | |
| E131 | Μπλε V | Μπλε χρώμα, συνθετικό | Επικίνδυνο. Καρκινογόνο. |
| E132 | Ινδικοτίνη | Μπλε χρώμα, συνθετικό | Επικίνδυνο |
| E133 | Λαμπρό κυανούν FCF | Μπλε χρώμα, συνθετικό | Επικίνδυνο |
| E140 | Χλωροφύλλη | Πράσινο χρώμα, φυσικό | Ακίνδυνο |
| E141 | Συμπλέγματα χλωροφύλλης με χαλκό | Πράσινο χρώμα, συνθετικό | Ύποπτα |
| E142 | Πράσινο S | Πράσινο χρώμα, συνθετικό | Καρκινογόνο. |
| E150 | καραμελόχρωμα | Επικίνδυνο | |
| E150a-d | Καραμελόχρωμα | Καφέ χρώμα | Ύποπτα. Επικίνδυνο |
| E151 | Λαμπρό μαύρο BN | Μαύρο χρώμα, αζώχρωμα | Ύποπτα |
| E153 | Άνθρακας | Φυσικό μαύρο χρώμα | Ύποπτα |
| E154 | Καφέ FK | Καφέ χρώμα, αζώχρωμα | Επικίνδυνο |
| E155 | Καφέ HT | Καφέ χρώμα, αζώχρωμα | Επικίνδυνο |
| E160a | Άλφα-, βήτα- και γάμα- καροτένιο | Φυσικό πορτοκαλί-κίτρινο χρώμα | Ακίνδυνο |
| E160b | Ανάτο, Μπιξίνη, Νορμπιξίνη | Φυσικό κίτρινο χρώμα | Επικίνδυνο |
| E160c | Εκχύλισμα πιπεριάς | Φυσικό πορτοκαλί χρώμα | Επικίνδυνο |
| E160d | Λυκοπένιο | Φυσικό κόκκινο χρώμα | Ακίνδυνο |
| E160e | Βήτα-απο-8-καροτενάλη | Φυσικό πορτοκαλί-κίτρινο χρώμα | Ακίνδυνο |
| E160f | Αιθυλεστέρας του βήτα-απο-8-καροτενικού οξέος | Φυσικό πορτοκαλί-κίτρινο χρώμα | Ακίνδυνο |
| E161a | Φλαβοξανθίνη | Φυσικό, κίτρινο χρώμα | Ακίνδυνο |
| E161b | Λουτεΐνη | Φυσικό, κίτρινο χρώμα | Ακίνδυνο |
| E161c | Κρυπτοξανθίνη | Φυσικό, κίτρινο χρώμα | Ακίνδυνο |
| E161d | Ρουβιξανθίνη | Φυσικό, κίτρινο χρώμα | Ακίνδυνο |
| E161e | Βιολοξανθίνη | Φυσικό, κίτρινο χρώμα | Ακίνδυνο |
| E161f | Ροδοξανθίνη | Φυσικό, κίτρινο χρώμα | Ακίνδυνο |
| E161g | Κανθαξανθίνη | Φυσικό, πορτοκαλί χρώμα | Ακίνδυνο |
| E161h | Κιτρονοξανθίνη | Φυσικό, κίτρινο χρώμα | Ακίνδυνο |
| E162 | Εκχύλισμα παντζαριού | Φυσικό κόκκινο χρώμα | |
| E163 | Ανθοκυάνες | Φυσικό κόκκινο-μοβ χρώμα | Ακίνδυνο |
| E170 | Ανθρακικό ασβέστιο | Άσπρο χρώμα | Ακίνδυνο |
| E171 | Διοξείδιο του τιτανίου | Άσπρο χρώμα | Ύποπτα. ΠΙΘ.ΚΑΡΚΙΝΟΓ. |
| E172 | Οξείδια του σιδήρου | Φυσικό κόκκινο-καφέ χρώμα | |
| E173 | Αλουμίνιο | Μεταλλικό (χρώμα) | Ύποπτα |
| E174 | Άργυρος | Μεταλλικό (χρώμα) | Ακίνδυνο |
| E175 | Χρυσός | Μεταλλικό (χρώμα) | Ακίνδυνο |
| E180 | Λιθορουμπίνη BK | Κόκκινο χρώμα, αζώχρωμα | Ύποπτα. ΠΙΘ.ΚΑΡΚΙΝΟΓ. |
| Ε181 * | Ταννίνες | Κίτρινο-άσπρο χρώμα και γεύση | Απαγορευμένο |
| Ε199 |
* Η Ε.Ε έχει ορίσει το γράμμα έψιλον “Ε” μπροστά από τους κωδικούς των ουσιών οπού και αναφέρονται αυτοί. (Επιτρεπόμενα Πρόσθετα Τροφίμων (Αριθμοί Ε) 2014, Κανονισμός (ΕΕ), με αρ.1129/2011, της Επιτροπής της 11/11/11). Αυτού του είδος κωδικών των προσθετικών δίνει την δυνατότητα στο εμπόριο να ελέγχει το τρόφιμο καθώς όμως και στον καταναλωτή δίνεται η ευκαιρία να διαλέξει μια ισορροπημένη διατροφή με την αποφυγή των πρόσθετων χημικών ουσιών ή λόγω ότι έχει μια ευαισθησία στον οργανισμό του.
** Ενώ έχουν απαγορευτεί οι χρωστικές όπως : Ε 103 – Χρυσοϊνη S, Ε 105 – Κίτρινο στερεό, Ε 111 – Πορτοκαλί GGN, Ε 121 – , Ε 125 – Εκαρλάτ GN, Ε 126 – Πονσώ 6 R, Ε 130 – , Ε 152 – Μαύρο 7984, Ε 181 – Μαύρη καμένη γη Οξείδια του μαγγανίου.
Πρόσφατα, η Ευρωπαϊκή Αρχή Ασφάλειας Τροφίμων απαγόρευσε τη χρωστική Ε128 (ερυθρό 2G), η οποία κρίθηκε ύποπτη για καρκινογενέσεις. Σε πολλές χώρες επιτρέπονται ουσίες που σε άλλες είναι απαγορευμένες. Όμως μέχρι ένα πρόσθετο να κριθεί τελεσίδικα επιβλαβές και να αποσυρθεί, έχει ήδη καταναλωθεί για χρόνια. Πόσα ακόμα καταναλώνουμε χωρίς επαρκή γνώση για τις συνέπειες στην υγεία μας;
Χρωστικές Ε που προκαλούν προβλήματα σε άτομα που πάσχουν από νεφρική ανεπάρκεια είναι: Ε173, ενώ το Ε117 προκαλεί προβλήματα σε άτομα που πάσχουν από χρόνιες αλλεργίες
Οι χρωστικές Ε δυνητικά επικίνδυνα για τα παιδιά: Ε102, Ε104, Ε107, Ε110, Ε112, Ε122, Ε123, Ε124, Ε127, Ε128, Ε131, Ε132, Ε150, Ε151, Ε154, Ε155, Ε160 .
Η δημοφιλής χρωστική η καρμίνη (E120) που χαρίζει λαμπερό κόκκινο χρώμα στα τρόφιμα και
χρησιμοποιείται ευρέως επειδή είναι ένα ιδιαίτερα σταθερό και μακράς διαρκείας πρόσθετο, εξάγεται από ένα ημιπτερο έντομο Dactylopius coccus, εγγενές στην τροπική και υποτροπική Νότια Αμερική μέσω της Βόρειας Αμερικής ( Μεξικό και Νοτιοδυτικές Ηνωμένες Πολιτείες ). Αυτό το έντομο ζει σε κάκτους του γένους Opuntia , τρέφεται με την υγρασία και τα θρεπτικά συστατικά των φυτών. Το έντομο παράγει καρμινικό οξύ που αποτρέπει τη θήρευση από άλλα έντομα. Το καρμινικό οξύ, συνήθως το 17–24% του βάρους των αποξηραμένων εντόμων, μπορεί να εξαχθεί από το σώμα και τα αυγά και στη συνέχεια να αναμιχθεί με άλατα αλουμινίου ή ασβεστίου για να παραχθεί βαφή καρμίνης, επίσης γνωστή ως κοχινική. Σήμερα, η καρμίνη χρησιμοποιείται κυρίως ως χρωστική σε τρόφιμα και σε κραγιόν ( E120 ή Natural Red 4 ). Η βαφή καρμίνης χρησιμοποιήθηκε στην Αμερική για το χρωματισμό υφασμάτων και έγινε σημαντικό εξαγωγικό προϊόν τον 16ο αιώνα κατά την περίοδο της αποικιοκρατίας .
Cochineal (Dactylopius coccus) – JungleDragon
Κουκουρμίνη Ε100. Η κουρκουμίνη παράγεται από το φυτό κουρκουμάς , το οποίο προέρχεται από το φυτό Curcuma longa, της οικογένειας των Ζιγγιβερίδων. Έχει ένα φωτεινό κίτρινο χρώμα που είναι διαλυτό στο λάδι. Το ανώτατο όριο καθημερινής πρόσληψης είναι το 1 mg/kg. Γενικά, όμως, δεν προκαλεί παρενέργειες, ωστόσο μικρό ποσοστό ενδέχεται να παρουσιάσουν στομαχικές διαταραχές, ή διάρροιες. Πιο συγκεκριμένα: Ενώ είναι έγκυος μια γυναίκα, μπορεί να καταναλώσει τρόφιμα όπου περιέχεται μέσα ο κουρκουμάς, αντιθέτως δεν είναι ασφαλές να καταναλώσει συμπληρώματα διατροφής που περιέχουν κουρκουμά. Κατά τον θηλασμό δεν υπάρχει η απαραίτητη και επαρκή πληροφορία για την ασφάλεια της κατανάλωση μέσω συμπληρώματος, οπότε θα ήταν προτιμότερο να μην γίνεται χρήση κατά τον θηλασμό. Δεν ενδείκνυται ο κουρκουμάς όταν υπάρχουν προβλήματα της χοληδόχου κύστης επίσης προκαλεί επιβράδυνση στην πήξη του αίματος, μειώνει το σάκχαρο σε άτομα με διαβήτη, λειτουργεί σαν οιστρογόνο οπότε δημιουργεί ορμονικές διαταραχές, υπογονιμότητα, εμποδίζει την απορρόφηση του σιδήρου, για χειρουργική χρήση και αντιπηκτικά φάρμακα διότι ελαττώνει την πήξη του αίματος.
Αποδεικνύεται, όλο και περισσότερο, πως ορισμένες από τις χρωστικές ουσίες που χρησιμοποιούνταν ευρέως, προκαλούν σοβαρότατες βλάβες στον ανθρώπινο οργανισμό και ενοχοποιούνται για τις διαταραχές όπως αλλεργίες, νευρολογικές και εντερικές διαταραχές, καρκίνο, καρδιακές παθήσεις και αρθρίτιδα.
Ως μεταλλαξιογόνες, καρκινογόνες ή τοξική χρωστικές, θεωρούνται τεχνητές ουσίες τα αζωχρώματα τα οποία εμπεριέχουν άζωτο. Τα αζωχρώματα αναφέρονται αναλυτικά στο Παράρτημα Χ των περί επικινδύνων ουσιών (Ταξινόμηση Συσκευασία και Σήμανση Επικίνδυνων Ουσιών και Παρασκευασμάτων) Κανονισμών του 2002 και 2004. Σε αυτά ανήκει το Allura Red AC μια κόκκινη αζωχρωστική που έχει πολλά ονόματα, συμπεριλαμβανομένου του FD&C Red 40. Είναι μία δημοφιλής βαφή σε σκόνη, που ως πρόσθετο τροφίμων έχει τον αριθμό Ε129 και χρησιμοποιείται παγκοσμίως σε καραμέλες, αναψυκτικά, γαλακτοκομικά προϊόντα, αρτοσκευάσματα, μείγματα σκόνης, προϊόντα ζελατίνης, ζελέ, μπαχαρικά, σάλτσες και ορισμένα δημητριακά. Η βαφή χρησιμοποιείται για να προσθέσει χρώμα και υφή στα τρόφιμα, συχνά για να προσελκύσει τα παιδιά.
Σύμφωνα με νέα έρευνα η μακροχρόνια κατανάλωση της χρωστικής τροφίμων Allura Red μπορεί να αποτελέσει πιθανό έναυσμα για φλεγμονώδεις νόσους του εντέρου (IBDs), νόσο του Crohn και ελκώδη κολίτιδα. Την έρευνα για της επιπτώσεις της χρωστικής φυτών διεξήγαγαν ερευνητές του Πανεπιστημίου McMaster Waliul Khan, με πειράματα σε ζώα.
Για ένα μεγάλο μέρος συνθετικών και φυσικών χρωστικών ουσιών δεν έχουν ολοκληρωθεί οι έρευνες και δεν γνωρίζουμε με βεβαιότητα την αθωότητά τους.
Γι’ αυτό οι καταναλωτές θα πρέπει να είναι προσεκτικοί και να χρησιμοποιούν με σκεπτικισμό τα προϊόντα που περιέχουν χρωστικές ουσίες και να είναι ιδιαίτερα προσεκτικοί στα προϊόντα που καταναλώνουν μικρά παιδιά, διότι οι παιδικοί οργανισμοί είναι κατά πολύ περισσότερο ευάλωτοι κατά την έκθεσή τους σε επικίνδυνες χημικές ουσίες. Οι χρωστικές ουσίες διώχνουν βέβαια από το φαγητό την «ψυχρή όψη» δίνοντας ζωντάνια στην εμφάνιση των τροφίμων αλλά οι διαταραχές που μπορούν να προκαλέσουν μας δείχνουν πόσο βαρύ είναι το τίμημα της ελκυστικότητάς τους. Η χρωστική Yellow 5 μπορεί να προξενήσει άσθμα, ημικρανίες, αλλεργικές αντιδράσεις, άγχος και θολή όραση. Παίρνοντας λοιπόν μια αναλυτικότερη εικόνα της επικινδυνότητας των τεχνητών χρωστικών στην διατροφή μας θα πρέπει να ευαισθητοποιηθούμε και να περιορίσουμε την κατανάλωση επεξεργασμένων τροφών στο διατροφικό μας πρόγραμμα. Να αποφεύγουμε τις τροφές που το χρώμα τους φαίνεται έντονο και λαμπερό. Να είμαστε καχύποπτοι στα φρούτα και στα λαχανικά που μοιάζουν έντονα χρωματισμένα και να διαβάζουμε τις ετικέτες προσεκτικά πριν αγοράσουμε διάφορα προϊόντα.
Υπό το φως των νέων πληροφοριών, η EFSA (European Food Safety Authority) – ΕΑΑΤ (Ευρωπαϊκή Αρχή για την Ασφάλεια των Τροφίμων)μείωσε την αποδεκτή ημερήσια δόση για διάφορες χρωστικές τροφίμων. Τα μέγιστα επίπεδα για τρεις από αυτές (Ε104, Ε110, Ε124) μειώθηκαν αναφορικά με τη χρήση τους σε τρόφιμα. Μια άλλη σημαντική εξέλιξη ήταν η απόσυρση από την αγορά της κόκκινης βαφής 2G (Ε128), καθώς τα διαθέσιμα δεδομένα έδειξαν ότι η χρήση της θα μπορούσε να οδηγήσει σε προβλήματα όσον αφορά την ασφάλεια κατανάλωσης. Ως εκ τούτου, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και τα κράτη μέλη της ΕΕ συμφώνησαν με την EFSA ότι δεν μπορεί να θεωρηθεί πλέον ασφαλής για τον άνθρωπο και η κυκλοφορία της στην ΕΕ ανεστάλη το 2007.
Στην περίπτωση του διοξειδίου του τιτανίου (Ε171) επίσης, από τη στιγμή που αυτά τα νέα στοιχεία έγιναν διαθέσιμα και αξιολογήθηκαν από την EFSA, οδήγησαν στο συμπέρασμα ότι η χρωστική δεν θα μπορούσε πλέον να θεωρηθεί ασφαλής ως πρόσθετο τροφίμων.
Όλοι συμφωνούμε πρέπει να ξέρουμε τους εχθρούς μας.
Διαβάστε τις ετικέτες προσεκτικά πριν αγοράσετε τα διάφορα προϊόντα και αν έχουν τεχνητά χρώματα, ειδικά Red 3, Red 40, Yellow 5, Yellow 6, Blue 1, Blue 2, Green 3 και Orange B, καλύτερα να τα αποφύγετε. Μερικοί κατασκευαστές χρησιμοποιούν διάφορες περίεργες ονομασίες όπως Allura Red AC αντί για Red 40, ερυθροσίνη αντί για Red 3, ταρτραζίνη αντί για Yellow 5 και ινδιγοτίνη αντί για Blue 2.
-Δώστε στα παιδιά περισσότερες τροφές ολικής άλεσης και αποφύγετε ή περιορίστε την κατανάλωση επεξεργασμένων τροφών στο διατροφικό τους πρόγραμμα.
-Αποφύγετε ή περιορίστε τις τροφές των οποίων το χρώμα σας φαίνεται πολύ λαμπερό κι έντονο.
-Όταν ψωνίζετε φρούτα, λαχανικά ή ψάρι, επεξεργαστείτε πρώτα το προϊόν πριν το αγοράσετε και ψάξτε για σημάδια που μπορεί να αποδεικνύουν ότι η τροφή έχει εμπλουτιστεί με διάφορες τεχνητές ουσίες. Δεν είναι λίγοι οι έμποροι που προσθέτουν τεχνητές χρωστικές για να κάνουν το τρόφιμο να μοιάζει φρέσκο και πιο νόστιμο, γι’ αυτό γίνετε λίγο καχύποπτοι με τα φρούτα και τα λαχανικά που μοιάζουν πολύ χρωματιστά.
-Γενικότερα, όσο μπορείτε αποφύγετε να αγοράζετε επεξεργασμένες τροφές με τεχνητά χρώματα και έχετε υπόψη σας ότι όταν χρησιμοποιούνται τέτοιες χρωστικές, συνήθως ξεπερνούν τις επιτρεπτές ποσότητες, ενώ μελέτες παγκοσμίως έχουν δείξει ότι πολύ συχνά οι χρωστικές που χρησιμοποιούνται δεν είναι εγκεκριμένες.
Το ΠΑΚΟΕ μετά από τα παραπάνω , τα οποία είναι αποτέλεσμα βιβλιογραφικής έρευνας , συνιστά ομάδα εργασίας η οποία θα ερευνήσει περισσότερο το τεράστιο αυτό πρόβλημα και θα παρουσιάσει στο επόμενο τεύχος συγκεκριμένα προϊόντα με έντονο το πρόβλημα της παρουσίας επικίνδυνων χρωστικών.
ΑΠΟ ΤΗ ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ ΤΟΥ ΠΑΚΟΕ