Στην ταινία «Ο κήπος του Γιάλομ: η φιλοσοφία μιας ζωής», ο κορυφαίος ψυχοθεραπευτής αυτοαναλύεται και αυτοβιογραφείται.
Κεντρικοί ήρωες, με τη σειρά, ο μετανάστης παντοπώλης πατέρας του, η «δύσκολη» μητέρα του, η επί 60 χρόνια γυναίκα του Μέριλιν Koenic (επίσης συγγραφέας και ακαδημαϊκός), τα τέσσερα παιδιά του, τα εγγόνια του και οι σχέσεις ανάμεσα σε όλους αυτούς. Σαν να προσπαθεί να «διδάξει» - αυτήν τη φορά μέσα από το παράδειγμα της δικής του ζωής. Γιος Ρωσοεβραίων στην Αμερική του ’30, ο Irvin Yalom μεγάλωσε σε μια γειτονιά μαύρων στην Ουάσιγκτον. Επειδή εκείνη η περιοχή της πόλης δεν ήταν ασφαλής για υπαίθριο παιχνίδι, πήγαινε συχνά με το ποδήλατό του στη δημόσια βιβλιοθήκη, όπου βυθιζόταν στην ανάγνωση. Ως εκπαιδευόμενος στο Johns Hopkins γρήγορα απέρριψε την ψυχανάλυση και τη βιολογική ψυχολογία ως ανεπαρκείς θεωρίες και ξεκίνησε τη φιλοσοφική αναζήτησή του και την έρευνά του στον τομέα της υπαρξιακής ψυχοθεραπείας. Είναι καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Stanford στην Καλιφόρνια από τη δεκαετία του ’60 και συγγραφέας πολλών μπεστ σέλερ βιβλίων.
Μετά από τόση υπαρξιακή αναζήτηση έχετε καταλάβει ποιο είναι το νόημα της ζωής;
Η ζωή δεν... έρχεται με νόημα. Πρέπει να εφεύρουμε εμείς το νόημα και μετά να... ξεχάσουμε ότι το έχουμε εφεύρει.
Ποιο νόημα έχετε δώσει στη δική σας ζωή;
Είμαι γιατρός, δάσκαλος και γονέας. Προσπαθώ να είμαι δημιουργικός ως συγγραφέας ώστε να βοηθάω και άλλους, περισσότερους ανθρώπους.
Η αγωνία για «αιώνια» αναγνώριση αποτελεί κίνητρο σε ό,τι κάνετε;
Είναι ωραίο για μένα να γνωρίζω ότι η ζωή μου υπήρξε χρήσιμη. Αλλά πόσους από εμάς θα μας θυμούνται πραγματικά οι επόμενες γενιές, μετά τα παιδιά και τα εγγόνια μας;
Τι λέτε σε κάποιον που δεν μπορεί να «εφεύρει» κανένα νόημα για την ύπαρξή του;
Οταν κάποιος μου λέει ότι δεν έχει κανένα νόημα να ζει, προσπαθώ να εξερευνήσω τις σχέσεις του: Ποιους συναντά στην καθημερινότητά του; Τι τον εμποδίζει στην επικοινωνία; Για μένα, ένας από τους πιο σημαντικούς λόγους ύπαρξης είναι η ουσιαστική διασύνδεση με άλλους ανθρώπους και η αγάπη.
Η αγάπη ή ο έρωτας;
Η αγάπη για άλλους ανθρώπους, για τα παιδιά μας, για τους φίλους μας. Αναφέρομαι σε μια πιο σταθερή αγάπη και όχι στην κατάσταση της ερωτικής τρέλας.
Ο έρωτας είναι υπερεκτιμημένος στις μέρες μας;
Σίγουρα η ιδέα τού να ερωτεύεσαι παρουσιάζεται ως ένα υπέροχο συναίσθημα στη λογοτεχνία και στις ταινίες. Μόνο που συνήθως δεν διαρκεί. Εκείνο που μπορούμε να κάνουμε είναι να μετατρέψουμε τον έρωτα σε μια πιο «αξιοπρεπή» αγάπη: να αγαπάμε τον άλλο όπως είναι και όχι όπως τον ονειρευόμαστε.
Γιατί να μην ερωτευόμαστε ξανά και ξανά άλλους ανθρώπους, ώστε να παραμένουμε συνέχεια ερωτευμένοι;
Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε μια δυστυχισμένη ζωή.
Εσείς ερωτευτήκατε τη γυναίκα σας;
Οταν ήμασταν έφηβοι, ζήσαμε μια ολοκληρωμένη ρομαντική εμπειρία. Ομως, ευτυχώς, η αγάπη μας συμπεριλάμβανε και άλλα στοιχεία και έτσι -μετά από τους πρώτους μήνες έντονης συγκίνησης- εξακολουθήσαμε να ενδιαφερόμαστε ο ένας για τον άλλο.
Τα κοινά ενδιαφέροντα είναι το μυστικό του γάμου σας;
Σεβόμαστε ο ένας τον άλλο, έχουμε μια μεγάλη οικογένεια, πολλά εγγόνια, μοιραζόμαστε την ίδια αγάπη για τα βιβλία. Πρόκειται για μια καλή μακροχρόνια σχέση. Για την ακρίβεια, δεν γνωρίζω καμία καλύτερη.
Οπότε προτιμήσατε τη «βαρεμάρα» μιας καλής σχέσης από το πάθος;
Δεν νομίζω ότι υπάρχει μεταξύ μας το τυφλό πάθος όπου θέλουμε οπωσδήποτε να βγάλουμε τα ρούχα μας, αλλά υπάρχει πολύ πάθος! Χαίρομαι να είμαι με τη γυναίκα μου.
Το σεξ είναι σημαντικό σε ένα γάμο, σύμφωνα με την επιστημονική σας άποψη; Η κακή σεξουαλική ζωή προξενεί μεγάλη θλίψη στους ανθρώπους. Περνάμε πολλές ώρες στην ψυχοθεραπεία προσπαθώντας να καταλάβουμε γιατί το σεξ δεν λειτουργεί και θα μπορούσα να αναφέρω μια ολόκληρη λίστα από λόγους. Η σεξουαλικότητα είναι σημαντικό μέρος του δεσμού ανάμεσα σε έναν άντρα και μια γυναίκα.
Πώς εξηγείτε ότι οι γάμοι όλων των παιδιών σας κατέληξαν σε διαζύγια;
Το θέμα είναι και λίγο πολιτιστικό. Οταν εγώ παντρεύτηκα, δεν είχα καν ακούσει τη λέξη «διαζύγιο». Ολοι οι καλοί μου φίλοι από το γυμνάσιο παραμένουν παντρεμένοι.
Η εβραϊκή σας καταγωγή έπαιξε ρόλο στη ζωή σας;
Δεν παίρνω τη θρησκεία πολύ στα σοβαρά. Η θρησκεία μπορεί να βοηθήσει πολλούς ανθρώπους, αλλά μπορεί και να βλάψει πολλούς ανθρώπους.
Προτιμάτε έναν ευσπλαχνικό ιερέα ή έναν ψυχρό ψυχοθεραπευτή;
Εάν ο ιερέας είναι ευσπλαχνικός και σοφός, σίγουρα θα τον προτιμούσα.
Καλύτερα να παιδεύεσαι με τα μεγάλα φιλοσοφικά ερωτήματα ή να ζεις ευτυχισμένος μέσα στην άγνοιά σου;
Σίγουρα συμφωνώ με τον Σωκράτη στο ότι, για να ζήσει κανείς μια ολοκληρωμένη ζωή, πρέπει πρώτα να καταλάβει τον εαυτό του. Ομως δεν χρειάζεται να μελετάς υπαρξιακή φιλοσοφία για να είσαι χαρούμενος!
Τα χάπια βοηθούν;
Τα χάπια δεν είναι λύση εκτός από συγκεκριμένες περιπτώσεις, όπως η κατάθλιψη που οφείλεται σε γενετικούς παράγοντες. Δυστυχώς, όμως, υπάρχει αυτή η τάση προς τη φαρμακευτική θεραπεία. Λίγοι ψυχίατροι διδάσκονται πλέον πώς να είναι ψυχοθεραπευτές.
Γιατί;
Για τα λεφτά. Οι ασφαλιστικές εταιρείες απαιτούν από τους γιατρούς να κουράρουν τους ασθενείς τους όσο το δυνατόν γρηγορότερα και οικονομικότερα.
Εσείς εξακολουθείτε να αυτοαναλύεστε;
Βρίσκομαι συχνά με μια παρέα φίλων ψυχιάτρων. Εμείς οι ίδιοι είμαστε το καλύτερο εργαλείο που διαθέτουμε για να δουλεύουμε με τους ασθενείς μας.
Νιώθετε καλύτερα τώρα ή όταν ήσαστε νέος;
Μου λείπει που δεν μπορώ πια να παίζω τένις... αλλά νιώθω πολύ πιο άνετα και ευχαριστημένος από τον εαυτό μου. Οταν ο ήλιος δύει, αρχίζεις να βλέπεις άλλα πράγματα στον ουρανό. Σήμερα απολαμβάνω τα αστέρια.
Εχετε κατορθώσει να βοηθήσετε τον εαυτό σας να μη φοβάται το θάνατο;
Φυσικά λυπάμαι που θα αφήσω αυτή την καλή ζωή σύντομα, αλλά δεν διακατέχομαι από τρόμο. Εχω ζήσει μια γεμάτη ζωή και αισθάνομαι πολύ τυχερός.
Η οικονομική κρίση επηρεάζει υπαρξιακά τους ανθρώπους;
Δημιουργεί περισσότερη δυστυχία. Είναι σημαντικό να μην ξεπέφτουμε οικονομικά, να μας αρέσει η δουλειά μας, να έχουμε υγεία... Μπορώ όμως να σας διαβεβαιώσω ότι η κατάθλιψη και το άγχος δεν έχουν οικονομικό υπόβαθρο.
Εχετε επισκεφτεί την Ελλάδα;
Εχω έρθει τρεις φορές και έχω μερικούς καλούς Ελληνες φίλους. Είναι παράξενο: οι Ελληνες είναι το καλύτερό μου ακροατήριο. Τα βιβλία μου πουλάνε περισσότερο από οποιαδήποτε άλλη χώρα στον κόσμο αναλογικά με τον πληθυσμό.
Πώς το εξηγείτε αυτό;
Ισως επειδή γράφω για φιλοσοφικά θέματα πάνω στα οποία έχετε μεγάλη παράδοση.
Τι απαντάτε σε όσους θεωρούν τα βιβλία σας υπερβολικά εκλαϊκευμένα;
Είμαι επιστήμονας και καθηγητής σε ένα μεγάλο αμερικανικό πανεπιστήμιο.
ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΜΠΑΚΟΓΙΑΝΝΗ
Πηγή