Το πρώτο μισό του 20ου αιώνα, βγήκαν στην αγορά τα ρολόγια με δείκτες που έλαμπαν στο σκοτάδι. Η λάμψη έγινε τόσο γρήγορα δημοφιλής που την πρόσθεταν παντού! Όμως, προέκυπτε από ένα ραδιενεργό βαρύ μέταλλο, το Ράδιο. Στους καημένους τους στρατιώτες των αμερικανικών και αγγλικών δυνάμεων χαρίζονταν απλόχερα.
To Ράδιο στα ρολόγια διασπάται σταδιακά σε Ραδόνιο
Το Ραδόνιο που εκπέμπεται από αυτά τα ρολόγια αποτελεί είναι ένα εξαιρετικά καρκινογόνο ραδιενεργό αέριο. Αφού είναι αναγνωρισμένη η σύνδεση του ραδονίου με τον καρκίνο του πνεύμονα. Εκτός από τα ρολόγια χειρός των στρατιωτών μπορεί να υπάρχει ακόμα και σε άλλα ρολόγια αντίκες.
Το Ραδόνιο είναι ένα διάφανο και άοσμο αέριο που βρίσκεται στο περιβάλλον λόγω της διάσπασης του ραδίου. Το ράδιο έχει χρόνο ημιζωής 1.601 χρόνια και κατά την διάσπασή του σε ραδόνιο, εκπέμπει σωματίδια άλφα, δηλαδή ιονίζουσα ακτινοβολία.
Απαντάται στη φύση στα ορυκτά ουρανίου και θορίου. Στις περιοχές που είναι άφθονα τα αποθέματα τέτοιων βαρέων μετάλλων ή από όποιες περνούν καθώς μεταφέρονται για βιομηχανικές διαδικασίες, τα κτίσματα ελέγχονται ανά τακτά διαστήματα για τα επίπεδα Ραδονίου.
Όταν ανακαλύφθηκε το ράδιο κάπου στα 1900 οι άνθρωποι είχαν εντυπωσιαστεί από τη λάμψη του και το χρησιμοποιούσαν από το να δίνει φως, όπως στα όργανα στα πιλοτήρια των αεροσκαφών μέχρι και για λάμψη στα προϊόντα περιποίησης προσώπου και χεριών.
Πίστευαν ότι όχι μόνο ήταν ακίνδυνο αλλά η λάμψη του έκανε καλό και στην υγεία. Το έβαζαν ακόμη και στο φαγητό.
Ήταν ιδιαίτερα χρήσιμο γιατί τα αντικείμενα έλαμπαν στο σκοτάδι χωρίς μπαταρία.
Τα ρολόγια ξεκίνησαν να φτιάχνονται πριν το Α' Παγκόσμιο Πόλεμο μέχρι και την αρχή του Β' Παγκόσμιου Πολέμου.
Τα Κορίτσια του Ραδίου (radium girls)
Τα εργοστάσια κατασκευής τους προσλάμβαναν κοπέλες για να ζωγραφίζουν στο χέρι τα φωτεινά σημεία. Τα Κορίτσια του Ραδίου, όπως έμειναν γνωστά στην Ιστορία, ανακάτευαν τη βαφή με Ράδιο. Μάλιστα, οι κοπέλες είχαν τη συνήθεια να γλείφουν το πινέλο προκειμένου να λεπτύνουν την άκρη του για να σχεδιάσουν τις λεπτομέρειες στα μοτίβα.
Φυσικά πολύ γρήγορα οι κοπέλες εμφάνισαν τρομακτικά προβλήματα υγείας, που ξεκινούσαν με απότομη πτώση των δοντιών, χρόνια, μη θεραπεύσιμη ουλίτιδα. Ενώ σε πολλές το σαγόνι έφτασε να υποχωρήσει τελείως και ένας μεγάλος αριθμός πέθαναν σε νεαρή ηλικία από εσωτερική αιμορραγία.
Με τη χρήση ανιχνευτών ραδιενέργειας, ερευνητές μέτρησαν την ακτινοβολία που εκπέμπει μια συλλογή από τέτοια ρολόγια σε ένα χώρο όπως μια ντουλάπα ή ένα δωμάτιο που μπορεί να τα φυλάσσουν οι συλλέκτες. Οι μετρήσεις έδειξαν εκπομπή 13.400 becquerels ανά κυβικό μέτρο (Bq/m3) τη στιγμή που το μέγιστο επιτρεπτό είναι 100 Bq/m3. 3 από τα ρολόγια που ήταν σε πολύ κακή κατάσταση και το ράδιο στη βαφή δεν προστατεύονταν από το καπάκι, εξέπεμπαν από 200 μέχρι και 1.200 Bq/m3 το καθένα.
Υπολογίζεται ότι εκατομμύρια τέτοια ρολόγια κυκλοφορούν ακόμα έξω. Επίσης κάποια κίτρινο-πρασινωπά υαλικά που φέγγουν στο σκοτάδι και κατασκευάζονταν μέχρι και τη δεκαετία του '70 (όταν τελικά σταμάτησε να χρησιμοποιείται) μπορεί να περιέχουν ραδιονουκλίδια. Καθώς και σε κάποια κοσμήματα της εποχής εκείνης, τύπου Cloisonné τα χρώματα κίτρινο, πορτοκαλί ή σπασμένο λευκό μπορεί να προέκυψαν με ανάμιξη με ουράνιο.
Αυτές οι αντίκες θα εκπέμπουν ακτινοβολία για χιλιάδες χρόνια αλλά σε πολύ χαμηλά επίπεδα.
Σήμερα, οι βαφές που λάμπουν στο σκοτάδι δεν περιέχουν ραδιενεργά υλικά.
- Πηγές:
- Gillmore, G. K., Crockett, R., Denman, T., Flowers, A., & Harris, R. (2012). Radium dial watches, a potentially hazardous legacy?. Environment international, 45, 91-98.
- Radioactive Antiques www3.epa.gov
- Radon cdc.gov
Radon Action Level and Target Level ukradon.org
Πηγές εικόνων: