Ο χαλκός, ένα στοιχείο που το συναντάμε στη φύση και είναι απόλυτα φιλικό προς το περιβάλλον, χρησιμοποιείται στα δίκτυα πόσιμου νερού από την εποχή των Φαραώ, μέχρι τις μέρες μας.
Παρόλα αυτά, μόνο πρόσφατα οι επιστήμονες διαπίστωσαν τα οφέλη του χαλκού για τη δημόσια υγεία.
Οι αντιβακτηριδιακές ιδιότητες του χαλκού βοηθούν στη διατήρηση της καθαρότητας του πόσιμου νερού.
Έχει αποδειχτεί ότι, ο χαλκός αναχαιτίζει την ανάπτυξη μικροοργανισμών που αναπτύσσονται στο νερό και ευδοκιμούν στα συστήματα πόσιμου νερού όπως, βακτήρια, ιοί, άλγη, παράσιτα.
Αυτοί οι μικροοργανισμοί μεταξύ των οποίων, ο ιός της Νόσου των Λεγεωνάριων, το θανατηφόρο βακτήριο E. Coli και ο ιός της πολιομυελίτιδας, εγκυμονούν κινδύνους για την ανθρώπινη υγεία.
Ενδεικτικά αναφέρουμε, ότι εργαστηριακές έρευνες σε δείγματα νερού από παλαιωμένα δίκτυα χαλκού, μετά από παραμονή του νερού στο δίκτυο 24 ωρών, παρουσιάζουν μείωση του ιού της πολιομυελίτιδας τύπου 1 κατά 97% και του τύπου 2 κατά 96%.
Σε νέες σωληνώσεις από χαλκό, 80% του ιού της πολιομυελίτιδας τύπου 2, εξαλείφθηκε μέσα σε 3 ώρες ενώ ο ιός εξαλείφθηκε εντελώς μέσα σε διάστημα 24 ωρών.
Χαλκός και Υγεία
Οι οργανισμοί και οι φορείς υγείας σε ολόκληρο τον κόσμο, στρέφονται στο χαλκό για να κερδίσουν προβάδισμα στη μάχη ενάντια στα ανθεκτικά μικρόβια.
Η Υπηρεσία Περιβαλλοντικής Προστασίας των ΗΠΑ βρίσκεται ήδη στη διαδικασία επικύρωσης των αντιβακτηριδιακών ιδιοτήτων του χαλκού.
Τα αποτελέσματα, που αναμένονται στο άμεσο χρονικό διάστημα, θα καταστήσουν το χαλκό το πρώτο υλικό με επίσημη αναγνώριση για αντιβακτηριδιακές ιδιότητες.
Κλινικές δοκιμές που εξετάζουν επιφάνειες από χαλκό και κραμάτων του και πόσο αυτές επηρεάζουν την επιβίωση των μικροβίων, βρίσκονται ήδη σε εξέλιξη σε νοσοκομεία της Μεγ. Βρετανίας, της Ιαπωνίας, των ΗΠΑ, της Νότιας Αφρικής, της Γερμανίας και της Δανίας.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η κλινική δοκιμή στο νοσοκομείο Selly Oak της Μεγάλης Βρετανίας, όπου σε μία πτέρυγα όλες οι επιφάνειες από ανοξείδωτο ατσάλι έχουν αντικατασταθεί από χαλκό (χερούλια, μπαταρίες βρυσών, κουμπιά σε καζανάκια, βοηθητικές ράβδοι που χρησιμοποιούν οι ασθενείς για να κινηθούν, μέχρι και τα στυλό του προσωπικού).
Ο χαλκός αποτελεί ένα σημαντικό ιχνοστοιχείο διατροφής για την καλή ανάπτυξη του οργανισμού: απαραίτητος για την παραγωγή ερυθρών αιμοσφαιρίων, ο χαλκός συμβάλλει στην ισορροπία του νευρικού και ανοσοποιητικού συστήματος καθώς και στην υγεία των οστών. Η έλλειψή του μπορεί να προκαλέσει ορισμένες σοβαρές ασθένειες ενώ σε υπερβολικές ποσότητες είναι επιβλαβής για τον οργανισμό.
Ακολουθεί ένας ενδεικτικός κατάλογος με τροφές και την περιεκτικότητά τους σε χαλκό:
Τροφές Περιεκτικότητα σε χαλκό
6 στρείδια 3,7 mg
1/4 κούπας αμύγδαλα 0,4 mg
1/4 κούπας κάσιους 0,76 mg
1 μεγάλη βραστή πατάτα 0,33 mg
1 κούπα βρώμη 0,12 mg
1/2 κούπα καστανό ρύζι 0,08 mg
1 κούπα χυμό δαμάσκηνου 0,15 mg
1 κουταλάκι κακάο 0,19 mg
1 κούπα λάχανο 0,19 mg
1 κουταλάκι πιπέρι 0,07 mg
Ο Χαλκός βοηθάει το σώμα να απορροφήσει και να χρησιμοποιήσει το σίδηρο, συμμετέχει δε στο σχηματισμό των οστών, ενώ είναι απαραίτητος (συνεργικά με τη βιταμίνη C και τον ψευδάργυρο) στο σχηματισμό της ελαστίνης, ενός βασικού συστατικού του δέρματος, των οστών και του συνδετικού ιστού.
Άλλες ιδιότητες
Ενισχύει το ανοσοποιητικό σύστημα, βοηθάει στη διατήρηση του μυϊκού τόνου, συμμετέχει στη διαδικασία παραγωγής ενέργειας, στην επούλωση πληγών, στον καθορισμό του χρώματος των μαλλιών και της επιδερμίδας, στο σχηματισμό της μυελίνης, που είναι το προστατευτικό περίβλημα των νεύρων.
Επίσης, είναι σημαντικός για το ανοσοποιητικό σύστημα, μελέτες δε σε ζώα έχουν δείξει ότι η ανεπάρκεια του αυξάνει την ευαισθησία στις λοιμώξεις και το ποσοστό θανάτων από αυτές.
Πρόσφατα έχει αποδειχθεί ότι ακόμη και πολύ μικρή ανεπάρκεια χαλκού στον άνθρωπο μειώνει σημαντικά, τόσο τον αριθμό των ουδετερόφιλων (είδος λευκών αιμοσφαιρίων) στην περιφερική κυκλοφορία, όσο και την ικανότητα τους να σκοτώνουν μικροοργανισμούς, ενώ άλλες μελέτες in vitro και με ζώα έχουν δείξει ότι ακόμη και οριακή ανεπάρκεια μειώνει τα επίπεδα της ιντερλευκίνης 2 και περιορίζει τον πολλαπλασιασμό των κυττάρων Τ.
Ο χαλκός έχει επίσης αντιφλεγμονικές ιδιότητες και είναι αποτελεσματικός σε ορισμένους αρθριτικούς. Αυτό εξηγεί γιατί τα βραχιόλια χαλκού είναι μερικές φορές αποτελεσματικά, δεδομένου ότι ο χαλκός διαλύεται σιγά – σιγά από τον ιδρώτα και απορροφάται από το δέρμα.
Η ανεπάρκεια χαλκού δεν είναι πολύ διαδεδομένη, συνήθως δε απαντάται σε έγκυες, σε πρόωρα νεογνά και σε δεχόμενους ολική παρεντερική διατροφή για μεγάλα διαστήματα.
Είναι απαραίτητο ιχνοστοιχείο, τόσο στα ζώα όσο και στα φυτά. Ανευρίσκεται σε ποικιλία ενζύμων, όπως την υπεροξειδάση του Κυτοχρώματος C και την υπεροξειδισμουτάση. Ορισμένα μαλάκια και αρθρόποδα έχουν ως μεταφορική ουσία των αναπνευστικών αερίων την αιμοκυανίνη (αντί της αιμοσφαιρίνης), η οποία περιέχει χαλκό.
Στα ανώτερα ζώα έχει διαπιστωθεί ότι η παρουσία χαλκού διευκολύνει την απορρόφηση σιδήρου από τον οργανισμό. H υπερβολική απόθεση χαλκού στους ιστούς προκαλεί την Νόσο του Wilson, ενώ χρόνια έλλειψη χαλκού προκαλεί δυσλειτουργία στην σύνθεση δοπαμίνης, με συνέπεια την εμφάνιση κατάθλιψης, στην σύνθεση μελανίνης από τα δερματικά κύτταρα καθώς και δυσλειτουργίες στον μεταβολισμό των λιπών και των τριγλυκεριδίων.
ΑΝΤΕΝΔΕΙΞΕΙΣ – ΠΡΟΦΥΛΑΞΕΙΣ
Τοξικώσεις από χαλκό είναι σπάνιες, χρειάζονται δε δόσεις 300 – 500 φορές μεγαλύτερες των κανονικών για να συμβούν.
Όσοι πάσχουν από τη νόσο του Wilson (ηπατοφακοειδής εκφύλιση) δε θα πρέπει να λαμβάνουν συμπληρώματα χαλκού. Όσοι πάσχουν από ηπατική ή νεφρική ανεπάρκεια δε θα πρέπει επίσης να λαμβάνουν συμπληρώματα χαλκού χωρίς τη συμβουλή γιατρού. Δε θα πρέπει επίσης να πίνουν από χάλκινες σωληνώσεις, στις οποίες το νερό παραμένει στάσιμο για μεγάλα διαστήματα.
Και να θυμόμαστε πως οι πρόγονοί μας χρησιμοποιούσαν, 2.500 χρόνια πριν πολύ σοφά, τον ορείχαλκο για τα χειρουργικά τους εργαλεία.