Κάθε πράξη που προσβλέπει στον έλεγχο και την κυριαρχία πάνω σε άλλον άνθρωπο θεωρείται ψυχολογική βία. Ο εκφοβισμός, η υποτίμηση, η απόρριψη, η παραμέληση με απώτερο στόχο τον απόλυτο έλεγχο και την εξουσία πάνω στον άλλον είναι ψυχολογική βία.
Ένας σίγουρος τρόπος για να πετύχεις όλα τα παραπάνω είναι να ασκήσεις τη βία της αβεβαιότητας. Αν καταφέρεις, να νιώσει το θύμα αβεβαιότητα για το μέλλον του -όχι τόσο για το απώτερο αλλά για το άμεσο-, και ταυτόχρονα του μπολιάσεις μια γερή δόση τρόμου, τότε θα έχεις τον απόλυτο έλεγχό του.
Στην προσπάθεια αυτή βοηθάνε εξαγγελίες του τύπου: “Το επίδομα μπορεί να το δικαιούσαι αλλά μπορεί και όχι”. “Η πρώτη κατοικία προστατεύεται για τρεις μήνες ακόμα, μετά βλέπουμε”. “Θεωρώ εξαιρετικά δύσκολο να δουλέψεις το καλοκαίρι, αλλά θα το επανεξετάσουμε”. “Αύριο θα έχεις για να φας αλλά μπορεί και να μην έχεις”. Με λίγα λόγια δηλαδή “αύριο θα γίνει η εκτέλεσή σου αλλά μπορεί και να γίνει μεθαύριο”.
Αυτό το τελευταίο ονομάζεται εικονική εκτέλεση και φυσικά δεν ανακοινώθηκε ποτέ από καμία κυβέρνηση. Είναι μια συνηθισμένη τακτική ψυχολογικής βίας που ασκείται σε κρατούμενους. Χρησιμοποιήθηκε και συνεχίζει να χρησιμοποιείται, κατά κόρον, από στρατούς, δικτατορίες, αστυνομίες, κλπ, με σκοπό το σπάσιμο και την ψυχική κατάρρευση του κρατούμενου. Στην περίπτωση που το θύμα σπάσει, δηλώνει άμεσα την υποταγή του, γίνεται πειθήνιο όργανο στον βασανιστή του και είναι έτοιμος να συνεργαστεί σε οτιδήποτε κι αν του ζητηθεί.
Αρκεί να σκεφτούμε πως ακόμα και στη φυλακή, οι κρατούμενοι κοιμούνται και ξυπνούν έχοντας την ασφάλεια, ή καλύτερα την βεβαιότητα, πώς κάθε μέρα που περνά έχουν εξασφαλισμένα δυο πιάτα φαΐ και μια στέγη, έστω σε ένα ελεεινό κελί.
Η αβεβαιότητα για τα απαραίτητα, προκαλεί μια ψυχική κατάσταση τόσο εύθραυστη και ανασφαλή που αυτός που την νιώθει μοιάζει, τηρουμένων των αναλογιών, με το θύμα της εικονικής εκτέλεσης.
“Η ανεργία μπορεί να φτάσει το 15 αλλά μπορεί και το 35 τοις εκατό. Η ύφεση μπορεί να κυμανθεί από 5 έως 25 τοις εκατό. Το λοκντάουν μπορεί να ξανάρθει από Σεπτέμβριο αλλά μπορεί και όχι”. Λόγια κυβερνητικών αξιωματούχων, καθηγητών, διευθυντών κεφαλαιαγορών, αντιπροσώπων συλλόγων βιομηχάνων, εμπλεκομένων επιστημόνων.
Με σύμμαχό του όλα τα τηλεοπτικά κανάλια των οποίων έχει τον απόλυτο έλεγχο, και αρωγούς τους συστημικούς δημοσιογράφους, το κράτος καταφέρνει να μας τρομοκρατεί, να μας μαυρίζει την ψυχή. Ζούμε καθημερινά, 24 ώρες το 24ωρο την “εικονική μας εκτέλεση”. Ο κόσμος σε νευρικό κλονισμό. Η βία της αβεβαιότητας μαστιγώνει καθημερινά τους πιο αδύναμους, τους πιο μικρούς, τους πιο ευάλωτους. Ξεσκίζει σαν μεσαιωνικό μαστίγιο τη σάρκα και τον ψυχισμό ενός ολόκληρου λαού, των οικογενειών που πορεύονται “μεροδούλι – μεροφάι”, του άνεργου, του ελεύθερου επαγγελματία, του μεροκαματιάρη, του νέου.
Οι μόνοι που μοιάζουν, ακόμα, αλώβητοι και σχετικά ασφαλείς είναι οι ήδη γδαρμένοι από τα μνημόνια, δημόσιοι υπάλληλοι και οι συνταξιούχοι. Για πόσο ακόμα, όμως; Ο κοινωνικός αυτοματισμός είναι εδώ και το κεφάλαιο θα τον χρησιμοποιήσει ξανά με την πρώτη ευκαιρία. Το μισητό δημόσιο, έτσι κι αλλιώς αποτελεί στόχο για τις δυο-τρες οικογένειες πολιτικών χρυσοκανθάρων που εδώ και έναν αιώνα πληρώνονται αδρά και έχουν κάνει τεράστια περιουσία από το ... μισητό δημόσιο!
Μας μαυρίσατε την ψυχή. Αυτό το πετύχατε και με το παραπάνω. Συνεργαστήκαμε, μείναμε σπίτι κι αυτό το θεωρήσατε δική σας, μεγάλη επιτυχία. Φάγαμε, αδιαμαρτύρητα, μια βαρβάτη καραντίνα και αυτό σας άνοιξε την όρεξη.
Η ατομική ευθύνη έγινε καραμέλα και δεκανίκι ενός ανοργάνωτου κράτους που δεν είχε γιατρούς, δεν είχε αρκετές ΜΕΘ για να καλύψει τις ανάγκες, με παραπαίουσα την, από τα δεκαετή μνημόνια, δημόσια υγεία. Επόμενος στόχος είναι να σπάσουμε. Να λέμε υποτακτικά “γες μάστερ” σε ό,τι κι αν ανακοινώσετε.
Αυτό όμως δεν θα το καταφέρετε.
Όσο υπάρχει ακόμα αλληλοσεβασμός, αλληλεγγύη, και ανθρωπιά θα σας χαλάμε τα σχέδια. Και ο χώρος της τέχνης έχει, προς τιμήν του, διδάξει σε πολλούς και αλληλεγγύη και αλληλοσεβασμό και ανθρωπιά. Δεν θα καταφέρετε να μας σπάσετε όσο υπάρχουν ακόμα αξίες, συνείδηση, και ιδανικά. “Μην αντιπαρατίθεστε” όπως σοφά σας συμβουλεύει ο Οδυσσέας Ιωάννου, “με το Άξιον Εστί, με τον Μεγάλο Ερωτικό, τον Σταυρό του Νότου, το Νυν και Αεί, το Χρονικό, το Περιβόλι του τρελού, την Συννεφιασμένη Κυριακή, την Φραγκοσυριανή”. Μην τα βάζετε με τη Ρωμιοσύνη, με τον Καπετάν Μιχάλη, με τα Νηπενθή, με τα Ματωμένα Χώματα, με το Φως Που Καίει. Μην αναμετριέστε με τον Θίασο, με την Ευδοκία, με την Ηλέκτρα. Είστε πολύ λίγοι για τέτοια μάχη. Είστε πολύ μικροί και αναλώσιμοι.
Την τέχνη μπορεί να μην την θέλετε γιατί σας είναι μπελάς. Θα την βρίσκετε όμως διαρκώς μπροστά σας. Εκεί, όχι απλώς “να αντανακλά μα σαν φακός να μεγεθύνει”.*
*Μαγιακόφσκι
Δημήτρης Μητσοτάκης
Αθήνα, Mάης 2020
Μουσική "Στην Καλλιθέα" (Δ.Μ)