Γράφει η Κωνσταντίνα Νούσια, μαία MSc
Ο οργανισμός ΙCAN (International Cesarean Awareness Nertwork) έχει θεσπίσει το μήνα Απρίλιο, ως το μήνα για την ευαισθητοποίηση και την ενημέρωση στη καισαρική τομή. Ανατρέχοντας κανείς στην ιστοσελίδα του οργανισμού, διαπιστώνει ότι 1 στα 3 παιδιά γεννιούνται με καισαρική στις ΗΠΑ. Ποσοστό, για το οποίο γίνεται μεγάλη προσπάθεια να μειωθεί, με ασφάλεια, καθώς διαπιστώνουν ότι όσο ανεβαίνει το ποσοστό καισαρικής, τόσο ανεβαίνουν και τα ποσοστά μητρικής και νεογνικής νοσηρότητας και θνησιμότητας. Ταυτόχρονα, στη χώρα μας το ποσοστό γεννήσεων με καισαρική τομή αγγίζει τις 2 στις 3, είναι δηλαδή διπλάσιο από εκείνο των ΗΠΑ, αλλά διπλάσιο και από τον ευραπαϊκό μέσο όρο. Η Ελλάδα, είχε για το 2016 92.898 γεννήσεις, σύμφωνα με τα στοιχεία της Eurostat. Από αυτές, περίπου το 60% καταγράφονται ως καισαρικές τομές, δηλαδή περίπου 55.739. Λαμβάνοντας υπόψη το άνω όριο του 15% που θέτει ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας για τις καισαρικές τομές, γίνεται αντιληπτό ότι οι ιατρικώς ενδεδειγμένες καισαρικές τομές στην Ελλάδα είναι περίπου 13.935 ενώ οι υπόλοιπες 41.804 διενεργούνται ΧΩΡΙΣ ιατρική ένδειξη.
Η καισαρική τομή είναι ένα επείγον κοιλιακό χειρουργείο που εφαρμόζεται σε περιπτώσεις κατά τις οποίες ο κολπικός τοκετός έχει περισσότερους κινδύνους για τη μητέρα, το βρέφος ή και για τους δυο. Αυτές οι περιπτώσεις, όπως αναφέρεται πιο πάνω, δεν ξεπερνούν το 15%. Η καισαρική τομή έχει πολλούς περισσότερους κινδύνους για τη μητέρα και το παιδί, σε σχέση με το φυσιολογικό τοκετό. Για να αποφασιστεί η ολοκλήρωση ενός τοκετού με καισαρική τομή, θα πρέπει να έχουν μπει σε μια ζυγαριά οι κίνδυνοι της καισαρικής και οι κίνδυνοι του φυσιολογικού τοκετού και η μπαλάντζα να γέρνει προς την καισαρική. Αυτό αφορά στους 13.935 τοκετούς στην Ελλάδα.
Τι γίνεται όμως με τις υπόλοιπες 41.804 αναίτιες καισαρικές;
Σε αυτές τις περιπτώσεις, μητέρες και παιδιά, έχουν εκτεθεί στους κινδύνους της καισαρικής τομής ΧΩΡΙΣ λόγο. Ακόμη και μια μόνο αναίτια καισαρική αν γίνει, είναι άξιο λόγου να σταθεί κανείς σε αυτή. Πόσο μάλλον, σε ένα τέτοιο τεράστιο ποσοστό αναίτιων καισαρικών τομών. Η Ελλάδα έχει τα σκήπτρα των αναίτιων καισαρικών τομών ανάμεσα στις Ευρωπαϊκές χώρες και φιγουράρει ανάμεσα στις πρώτες θέσεις, παγκοσμίως. Οι 41.804 αναίτιες καισαρικές, μιλούν από μόνες τους. 41.804 αναίτια χειρουργεία που έχουν υποβαθμίσει την υγεία του πληθυσμού των μητέρων και των νεογνών, ενώ έχουν υποθηκεύσει τη μελλοντική υγεία τους, ήδη από τη γέννησή τους. 41.804 αναίτια χειρουργεία που έχουν επιβαρύνει τα δημόσια ταμεία. 41.804 αναίτια χειρουργεία που σε πολλές περιπτώσεις έχουν επιβαρύνει και την ψυχική υγεία των μητέρων.
Με την οικονομική ύφεση να μαστίζει την Ελλάδα, την τελευταία δεκαετία και με τα συνεχή αιτήματα των οικονομικών συμβούλων για μείωση των δαπανών στην υγεία, πρόκληση αποτελεί το γεγονός ότι κατά την τελευταία δεκαετία, τα ποσοστά καισαρικών τομών έχουν σχεδόν διπλασιαστεί. Τα 41.804 αναίτια χειρουργεία κοστίζουν στα ελληνικά ασφαλιστικά ταμεία 50.164.800 ευρώ (σύμφωνα με τον ΕΟΠΥΥ μια καισαρική αποζημιώνεται για 1.200 ευρώ, ενώ ένας φυσιολογικός τοκετός για 600 ευρώ). Αν αυτοί οι τοκετοί εξελίσσονταν φυσιολογικά, τότε θα κόστιζαν 25.082.400 ευρώ, άρα το κέρδος για τα ασφαλιστικά ταμεία θα ήταν 25.082.400 ευρώ.
Ανυπολόγιστο παραμένει το κόστος της νοσηλείας των νεογνών για ταχύπνοια σε Μονάδες Εντατικής Νοσηλείας Νεογνών, ή το κόστος της έκθεσης σε μακροπρόθεσμες επιπλοκές για τα παιδιά, όπως ο κίνδυνος για εμφάνιση λεμφοβλαστικής λευχαιμίας, άσθματος, διαβήτη τύπου 1, παχυσαρκίας κ.α., σύμφωνα πάντα με τις διεθνείς έρευνες. Για τη μητέρα δε, το κόστος περιλαμβάνει, όπως αναφέρεται παραπάνω, την αύξηση της μητρικής νοσηρότητας και θνησιμότητας, λόγω επιπλοκών του χειρουργείου (όπως η αιμορραγία, οι λοιμώξεις, ο διεισδυτικός πλακούντας, η αποκόλληση πλακούντα, η υστερεκτομή κ.α.) που επίσης, συνεπάγονται την αύξηση του κόστους για τα ασφαλιστικά ταμεία.
Ταυτόχρονα, η καισαρική τομή συνδέεται με υπογονιμότητα και μείωση του αριθμού των γεννήσεων, επιχείρημα το οποίο σε μια χώρα με σοβαρό δημογραφικό πρόβλημα, όπως η Ελλάδα, έχει τεράστια σημασία. Στα στοιχεία της Eurostat για τον μέσο όρο γεννήσεων ανά γυναίκα, προκύπτει ότι στην Ελλάδα του 1960, η κάθε γυναίκα είχε κατά μέσο όρο 2.23 παιδιά, ενώ αντίστοιχα το 2015 είχε 1.33. Παράμετρος της δραματικής αυτής μείωσης είναι και η αύξηση των καισαρικών τομών. Η γυναίκα που γεννά στην Ελλάδα, έχει συχνά πλαφόν στα παιδιά που θα φέρει στον κόσμο, καθώς λόγω του υπόβαθρου της καισαρικής τομής, συνήθως δεν προχωράει σε πάνω από 3 παιδιά. Από την άλλη μεριά, αρκετές γυναίκες βιώνουν τις διάφορες άσκοπες παρεμβάσεις και φυσικά, και τις αναίτιες καισαρικές ως τραυματικούς τοκετούς και σε κάποιες περιπτώσεις καθυστερούν ή αναβάλλουν δια παντώς την επόμενη εγκυμοσύνη τους.
Γεννήσεις ανά γυναίκα κατά τα έτη 1960-2015
Μετά από προσωπική έρευνα της γράφουσας Κωνσταντίνας Νούσια, μαίας – υπεύθυνης του κέντρου μητρότητας και προετοιμασίας για τον φυσιολογικό τοκετό EimaiMaia.gr, σε πολλές μαιευτικές κλινικές της Ελλάδας, ακολουθεί η παρουσίαση των αποτελεσμάτων, ανά περιφέρεια για το έτος 2017. Η έρευνα είναι σε εξέλιξη και συνεχώς προκύπτουν νέα στοιχεία, τα οποία επιβεβαιώνουν ότι σε όλες τις περιφέρειες της Ελλάδας, τα ποσοστά καισαρικών τομών είναι ανεξέλεγκτα.
Πρωταθλήτρια στις καισαρικές έρχεται η Δυτική Ελλάδα, με χαρακτηριστικό το παράδειγμα νοσοκομείου του Αγρινίου, στο οποίο για το έτος 2017 οι καισαρικές τομές άγγιξαν το 83% και οι φυσιολογικοί μόλις το 17%, ή αλλιώς 303 καισαρικές και 66 φυσιολογικούς τοκετούς. Σε κλινική των Χανίων, οι καισαρικές τομές άγγιξαν το 74,8% και οι φυσιολογικοί το 25,2%, ή αλλιώς 157 καισαρικές και 53 φυσιολογικούς τοκετούς. Ακολουθεί από την περιφέρεια Αιγαίου, ενδεικτικά το νοσοκομείο της Σύρου και ποσοστό καισαρικών 69% έναντι 31% φυσιολογικών, ή 109 καισαρικές και 49 φυσιολογικούς τοκετούς. Στο ίδιο μοτίβο και μεγάλο δημόσιο νοσοκομείο της Πάτρας, στο οποίο το ποσοστό καισαρικών ανέρχεται στο 67,4% και οι φυσιολογικοί τοκετοί στο 32,6%, ή αλλιώς 979 καισαρικές και 474 φυσιολογικοί τοκετοί. Αντίστοιχα, σε πανεπιστημιακό νοσοκομείο των Ιωαννίνων το ποσοστό καισαρικών ανέρχεται στο 62,5% και οι φυσιολογικοί τοκετοί στο 37,5%, ή αλλιώς 768 καισαρικές και 460 φυσιολογικοί τοκετοί. Σε πανεπιστημιακό νοσοκομείο της Αττικής, το ποσοστό καισαρικών ανήλθε στο 61% ενώ οι φυσιολογικοί τοκετοί ανήλθαν στο 39%.
Επίσης, έχουν συγκεντρωθεί στοιχεία για διάφορες νοσοκομειακές δομές, ανά περιφέρεια. Πιο αναλυτικά, η Κρήτη σε 705 γεννήσεις έχει 425 καισαρικές και 280 φυσιολογικούς τοκετούς. Κατόπιν, η Πελοπόννησος σε σύνολο 2.173 γεννήσεων, έχει 1.420 καισαρικές και 753 φυσιολογικούς, η Θεσσαλία σε 1.580 γεννήσεις έχει 836 καισαρικές και 744 φυσιολογικούς, τα Ιωάννινα σε 1.828 γεννήσεις έχουν 1.125 καισαρικές και 703 φυσιολογικούς, ενώ η Μακεδονία σε 2.079 γεννήσεις έχει 1.011 καισαρικές και 1.068 φυσιολογικούς.
Και τα εξοργιστικά στοιχεία συνεχίζονται. Σύμφωνα και πάλι με δεδομένα που συνέλεξε η Κωνσταντίνα Νούσια, από μεγάλο πανεπιστημιακό νοσοκομείο της Αττικής, προκύπτει η τεράστια αύξηση καισαρικών τομών πριν από κάθε επίσημη αργία, οι οποίες μάλιστα γίνονται στο ωράριο 8π.μ.-4 μ.μ. Στα ακόλουθα γραφήματα, εύκολα παρατηρεί κανείς την έκρηξη καισαρικών τομών σε συγκεκριμένες ημέρες, που προηγούνται αργιών.
Στο παρακάτω γράφημα, φαίνεται το πικ των γεννήσεων με καισαρική τομή λίγες μέρες πριν την Καθαρά Δευτέρα. Χαρακτηριστικά, την Τρίτη 13/02, την Τετάρτη 14/02 και την Πέμπτη 15/02 οι καισαρικές τομές είναι 9, 11 και 10 αντίστοιχα. Μέσα στις επόμενες δυο μέρες πέφτουν στο μισό, για να καταλήξουν την Κυριακή 18/02 σε 2 και την Καθαρά Δευτέρα σε μόνο μια καισαρική τομή.
Καισαρικές τομές κατά τις τελευταίες 10 μέρες πριν την Καθαρά Δευτέρα σε πανεπιστημιακή κλινική της Αττικής
Ακολούθως, προ της αργίας της 25ης Μαρτίου 2018, φαίνεται η αυξημένη “κίνηση” των χειρουργείων τις ημέρες από Τετάρτη 21/03 ως και Σάββατο 24/03, ενώ ανήμερα της 25ης Μαρτίου δεν διεξάγεται καμία καισαρική τομή.
Καισαρικές τομές κατά τις τελευταίες 10 μέρες πριν την 25η Μαρτίου σε πανεπιστημιακή κλινική της Αττικής
Το ίδιο μοτίβο και κατά την εβδομάδα των Παθών. Στο πικ τους οι καισαρικές την Μεγάλη Τρίτη και σε φθίνουσα πορεία κατά τις επόμενες μέρες, ενώ το Μεγάλο Σάββατο και την Κυριακή του Πάσχα, υπάρχουν μόνο 2 και 1 καισαρική αντίστοιχα.
Καισαρικές τομές κατά τις τελευταίες 10 μέρες πριν το Πάσχα σε πανεπιστημιακή κλινική της Αττικής
Ως εκ τούτου, γίνεται εμφανές ότι στην Ελλάδα αρκετές φορές, μια καισαρική τομή δεν διενεργείται ως ένα επείγον χειρουργείο με στόχο την ασφάλεια της μητέρας και του παιδιού, αλλά ενίοτε γίνεται γιατί βολεύει το ωράριο ή απλά γιατί έπεται κάποια αργία.
Για όλους τους παραπάνω λόγους, το Παρατηρητήριο Μαιευτικής Βίας Ελλάδας – OVO Hellas οργανώνει επίσημες έρευνες και δράσεις ευαισθητοποίησης και ενημέρωσης της κοινωνίας. Πρόκειται για ένα μείζον θέμα υγείας που φαίνεται να έχει υποθηκεύσει την υγεία μητέρων και παιδιών, αλλά και την οικονομική κατάσταση των ασφαλιστικών ταμείων, για τα επόμενα χρόνια.
Παράλληλα, όσο περισσότερα στοιχεία έρχονται στην επιφάνεια για την κατάσταση που επικρατεί στην ελληνική περιγεννητική υγεία, τόσο πιο πολύ γίνεται απαραίτητη η χάραξη ενός εθνικού πλαισίου για τη μείωση των καισαρικών τομών, όπως άλλωστε έχει αναγγείλει από πέρσι ο Υπουργός Υγείας. Οι προτάσεις του Παρατηρητηρίου Μαιευτικής Βίας – OVO Hellas για τη μείωση των καισαρικών τομών, μέσω της εκπροσώπου του Κωνσταντίνας Νούσια, έχουν φτάσει επίσημα στα χέρια των ιθυνόντων. Οι προτάσεις αυτές αφορούν στη δημιουργία Κέντρων Φυσικού Τοκετού, στην εφαρμογή των πρωτοκόλλων του Φυσιολογικού Τοκετού Μετά Από Καισαρική (ΦυΤΜΑΚ) στα δημόσια μαιευτήρια, στη δημοσιοποίηση των στοιχείων του τρόπου γέννησης, τη δημιουργία ανοιχτής πλατφόρμας με τα ποσοστά καισαρικών τομών και φυσιολογικών τοκετών ανά κλινική και ανά νομό κ.α. Μέχρι σήμερα, δεν έχει πραγματοποιηθεί κάποια παρέμβαση από πλευράς της πολιτείας, αν και έχουν επανειλημμένα αναγνωρίσει τη μεγάλη σημασία του ζητήματος της μείωσης των καισαρικών τομών.
Ένα από τα πιο σημαντικά εργαλεία για να αποφύγει η γυναίκα μια οποιαδήποτε αναίτια παρέμβαση είναι η ενημέρωση. Στο κομμάτι αυτό είναι που δίνεται ιδιαίτερη βαρύτητα τόσο το EimaiMaia.gr, όσο και η ίδια η Κωνσταντίνα Νούσια, οργανώνοντας ομαδικά και ατομικά σεμινάρια, που διεξάγονται στο Κέντρο Μητρότητας και Γυναικείας Υγείας EimaiMaia.gr (χάρτης) για την ενημέρωση και την υποστήριξη των ζευγαριών σχετικά με τις διαθέσιμες επιλογές τους.
Για πληροφορίες καλέστε στο 694 5995 222 ή στείλτε email στο info@eimaimaia.gr
Διεύθυνση: Λεωφόρος Γεωργίου Παπανδρέου 76, Ζωγράφου
Πηγή