Ίρβιν Γιάλομ : Τα γηρατειά είναι να εγκαταλείπεις μια αγαπημένη συνήθεια μετά την άλλη...Ποτέ δεν είναι αργά...
Μαθήματα ζωής του σπουδαίου ψυχοθεραπευτή που βοήθησε εκατοντάδες ανθρώπους στον κόσμο να αποδεχτούν το θάνατό τους & που πρέπει ο ίδιος να προετοιμαστεί για το τέλος του. Μια ιδιαίτερη συνέντευξη στο περιοδικό The Atlantic, που θα συζητηθεί.-Από τη Μανταλένα Μαρία Διαμαντή
Ο Ίρβιν Γιάλομ θεωρείται ένας από τους σπουδαιότερους Αμερικανούς ψυχοθεραπευτές και συγγραφείς, ένας από τους σημαντικότερους εν ζωή εκπροσώπους της υπαρξιακής σχολής ψυχοθεραπείας. Γεννήθηκε στις 13 Ιουνίου του 1931 στην Ουάσιγκτον από Εβραίους γονείς, μετανάστες από τη Ρωσία και μεγάλωσε σε φτωχό περιβάλλον. Από νεαρή ηλικία εκδήλωσε την αγάπη του για τη μάθηση μέσα από τις ατέλειωτες ώρες που αφιέρωνε στην ανάγνωση βιβλίων. Το 1956 μετά την αποφοίτησή του από την Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου της Βοστώνης , ολοκλήρωσε την πρακτική του στο νοσοκομείο Mount Sinai της Νέας Υόρκης.Αφού ειδικεύτηκε στην ψυχιατρική στο νοσοκομείο Johns Hopkins, το 1958, υπό τις υπηρεσίες του στρατού ξεκίνησε την ακαδημαϊκή του καριέρα στο πανεπιστήμιο του Στάνφορντ (Stanford University). Το 1960 είχε πια ολοκληρώσει την εκπαίδευση του.Σήμερα, είναι ομότιμος καθηγητής Ψυχιατρικής στο Πανεπιστήμιο του Στάνφορντ και συνεργάτης του Rollo May και παντρεμένος με την Μαίριλιν Γιάλομ, επίσης συγγραφέα, κι έχουν αποκτήσει τέσσερα παιδιά και πέντε εγγόνια.
Ο συγγραφέας των βιβλίων Όταν έκλαψε ο Νίτσε, Στο ντιβάνι, Ο δήμιος του έρωτα, Θρησκεία και Ψυχιατρική, Το δώρο της ψυχοθεραπείας, Η θεραπεία του Σοπενάουερ, Η μάνα και το νόημα της ζωής, έγραψε ένα ακόμα ξεχωριστό βιβλίο αντικρίζοντας καταπρόσωπο τη μεγαλύτερη δυσκολία με την οποία ερχόμαστε όλοι αντιμέτωποι. Ποιά είναι αυτή; Το πώς να ξεπεράσουμε τον παραλυτικό τρόμο μας για το θάνατο.
Είναι ο «πατέρας» της ομαδικής ψυχοθεραπείας, ο γιατρός που ανέπτυξε το μοντέλο της υπαρξιακής ψυχοθεραπείας και ο άνθρωπος που βοήθησε εκατοντάδες ανθρώπους ανά τον κόσμο να αντιμετωπίσουν την ανθρώπινη φύση τους και να αποδεχτούν το θάνατό τους.
Και τώρα, σε ηλικία 86 ετών και μετά από μια πλούσια ζωή και επαγγελματική πορεία, πρέπει και ο ίδιος να προετοιμαστεί για το «τέλος» του.
Σε συνέντευξή του στο περιοδικό «The Atlantic», o δρ. Γιάλομ – μιλώντας μέσα από νοσοκομείο του Πάλο Άλτο της Καλιφόρνια- μίλησε για τα γεράματα, μια πρόσφατη περιπέτεια με την υγεία του, εξηγώντας πόσο δύσκολο είναι τελικά να αντιμετωπίσει ο άνθρωπος τη θνητή του φύση.
«Φορούσε λευκό παντελόνι και πράσινο πουλόβερ, όχι νοσοκομειακό νυχτικό, και έσπευσε να πει ότι δεν είναι συνήθως περιορισμένος μέσα σε ιατρικούς χώρους» γράφει το περιοδικό.
«Δεν θέλω αυτό το άρθρο να τρομάξει τους ασθενείς μου». δηλώνει ο Γιάλομ.
Μέχρι πριν την επέμβαση στο γόνατο στην οποία υποβλήθηκε πρόσφατα, έβλεπε δύο ή τρεις ασθενείς καθημερινά. Μετά από το χειρουργείο, όμως, αισθάνθηκε αδιαθεσία και ζαλάδα ενώ είχε δυσκολευόταν να συγκεντρθεί.«Νομίζουν ότι είναι κάτι που έχει σχέση με τον εγκέφαλό μου αλλά δεν ξέρουν ακριβώς τι είναι» δήλωσε ο ίδιος στο περιοδικό, αναφέροντας ότι ελπίζει να επιστρέψει σύντομα στο σπίτι του και τη σύζυγό του.
Μάλιστα, αναμένει με ανυπομονησία να κυκλοφορήσει η βιογραφία του, «Becoming Myself»
[ Πώς έγινα ο εαυτός μου], τον Οκτώβριο του 2017.
`Εχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον να παρατηρήσει κανείς το πώς αντιμετωπίζει ο Γιάλομ το ενδεχόμενο του θανάτου. Σύμφωνα με το Atlantic, όμως, ο ψυχοθεραπευτής μίλησε με ιδιαίτερη άνεση για τη θνησιμότητά του.
«Δεν με έχει κατακλύσει το συναίσθημα του φόβου» δήλωσε ο ίδιος. Στα βιβλία του «Staring at the Sun»(Στον Κήπο του Επίκουρου - Αφήνοντας πίσω τον Τρόμο του Θανάτου) και «Creatures of a Day» (Πλάσματα μιας μέρας), ανέπτυξε τη θεωρία ότι οι άνθρωποι μπορούν να μειώσουν το φόβο του θανάτου εάν δεν μετανιώνουν για όλα όσα έκαναν στη ζωή τους, μιλούν στα αγαπημένα τους πρόσωπα για το φόβο του θανάτου και σκεφτούν την επίδραση που θα έχει η ύπαρξή τους στις επόμενες γενιές ανθρώπων.
Στην ερώτηση πώς η ενασχόλησή του με το θάνατο τον βοηθάει να αντιμετωπίσει αυτό το ενδεχόμενο, εκείνος απάντησε: «Νομίζω πως κάνει τα πράγματα λίγο πιο εύκολα».
«Τα γηρατειά είναι να εγκαταλείπεις μια αγαπημένη συνήθεια μετά την άλλη...»
Τόσο στο τελευταίο του βιβλίο όσο και στη συνέντευξή του, ο Γιάμομ είναι ειλικρινής για τις δυσκολίες των γηρατειών. Πρόσφατα, έφυγαν από τη ζωή δύο κοντινοί του φίλοι και τότε συνειδητοποίησε ότι το μόνο που μένει πλέον είναι η ανάμνηση της φιλίας τους.
«Συνειδητοποίησα ότι η πραγματικότητα δεν υπάρχει πια. Όταν πεθάνω, θα χαθούν όλα». είπε με πικρία
Το πιο δύσκολο για αυτόν κομμάτι για εκείνον είναι η ιδέα να αφήσει μόνη της την αγαπημένη του Μέριλιν, την επί 60 χρόνια σύζυγό του, ψυχαναλύτρια κι εκείνη. Παράλληλα, φοβάται ότι σύντομα δεν θα μπορεί να κινηθεί μόνος του, καθώς ήδη χρειάζεται ένα πι για να μετακινείται.
«Θεωρώ αυτές τις τελευταίες εβδομάδες [σ.σ. της νοσηλείας του στο νοσοκομείο] ανάμεσα στις χειρότερες της ζωής μου» είπε ο ίδιος στο αμερικανικό περιοδικό, αποκαλύπτοντας παράλληλα ότι πλέον δεν μπορεί να παίζει τένις ή να κάνει καταδύσεις. «Τα γηρατειά είναι να εγκαταλείπεις μια αγαπημένη συνήθεια μετά την άλλη »γράφει στο βιβλίο «Becoming Myself».
«Αν ζήσουμε μια ζωή χωρίς μεταμέλεια, γεμάτη με πράγματα που δεν κάναμε, τότε όταν είσαι αντιμέτωπος με το θάνατο γίνονται χειρότερα τα πράγματα. Νομίζω ότι αυτό ισχύει για όλους μας» τόνισε ο Γιάλομ.
Στο βιβλίο του, «Στον Κήπο του Επίκουρου - Αφήνοντας πίσω τον Τρόμο του Θανάτου» ο Γιάλομ έγραψε: «Ο θάνατος, είναι μοναχικός. Είναι το πιο μοναχικό γεγονός στη ζωή ενός ανθρώπου».
«Μισώ την ιδέα να αφήσω αυτόν τον κόσμο, αυτή την υπέροχη ζωή» είπε ο Γιάλομ στο τέλος της συνέντευξης και χαμηλώνοντας τον τόνο της φωνής του συμπλήρωσε:
«Εξετάζοντας το παρελθόν μου, βλέπω ότι προσπάθησα να κάνω πολλά και μετανιώνω για ορισμένα πράγματα. Παρόλα αυτά, το ένστικτο των ανθρώπων τους κάνει να θέλουν να επιβιώσουν, να ζήσουν».
«Μισώ να βλέπω τη ζωή να φεύγει...»
"Στον κήπο του Επίκουρου" συμπυκνώνει την προσωπική εμπειρία μιας ολόκληρης ζωής με έναν μοναδικό τρόπο.
Επέλεξα αποσπάσματα από αυτό το εκπληκτικό βιβλίο "Στον κήπο του Επίκουρου: αφήνοντας πίσω τον τρόμο του θανάτου "και σας τα παραθέτω...
"Ποιος από μας δεν έχει γνωρίσει κάποιον άνθρωπο (ίσως τον ίδιο μας τον εαυτό) που να είναι τόσο στραμμένος προς τα έξω, τόσο απορροφημένος στη συσσώρευση αγαθών ή στο τι σκέφτονται οι άλλοι, ώστε να χάνει κάθε αίσθηση του εαυτού του; Ένας τέτοιος άνθρωπος, όταν του τίθεται κάποιο ερώτημα, αναζητεί την απάντηση προς τα έξω κι όχι προς τα μέσα. Διατρέχει δηλαδή τα πρόσωπα των άλλων, για να μαντέψει ποιά απάντηση επιθυμούν ή περιμένουν.
Για έναν τέτοιον άνθρωπο θεωρώ χρήσιμο να συνοψίσω μια τριάδα δοκιμίων που έγραψε ο Σοπενάουερ προς το τέλος της ζωής του. (Για όποιον έχει φιλοσοφικές τάσεις είναι γραμμένα σε γλώσσα σαφή και προσβάσιμη στον μη ειδικό). Βασικά τα δοκίμια τονίζουν ότι το μόνο που μετράει είναι αυτό που το άτομο είναι.
Ούτε ο πλούτος ούτε τα υλικά αγαθά ούτε η κοινωνική θέση ούτε η καλή φήμη φέρνουν την ευτυχία. Αν και οι σκέψεις αυτές δεν αφορούν συγκεκριμένα τα υπαρξιακά θέματα, παρ’ όλ’ αυτά μας βοηθούν να μετακινηθούμε από ένα επιφανειακό επίπεδο προς βαθύτερα ζητήματα.
1.Αυτό που κατέχουμε.
Τα υλικά αγαθά είνα απατηλά. Ο Σοπενάουερ υποστηρίζει πολύ κομψά ότι η συσσώρευση πλούτου και αγαθών είναι ατελείωτη και δεν προσφέρει ικανοποίηση. Όσο περισσότερα κατέχουμε, τόσο πολλαπλασιάζονται οι απαιτήσεις μας. Ο πλούτος είναι σαν το νερό της θάλασσας: όσο περισσότερο πίνουμε, τόσο πιο πολύ διψάμε. Στο τέλος δεν κατέχουμε εμείς τα αγαθά μας – μας κατέχουν εκείνα.
2. Αυτό που αντιπροσωπεύουμε στα μάτια των άλλων.
Η φήμη είναι το ίδιο εφήμερη όσο και τα υλικά πλούτη. Ο Σοπενάουερ γράφει: “Οι μισές μας ανησυχίες και αγωνίες έχουν προέλθει από την έγνοια μας για τις γνώμες των άλλων… πρέπει να βγάλουμε αυτό το αγκάθι απ’ τη σάρκα μας”. Είναι τόσο ισχυρή η παρόρμηση να κάνουμε μια καλή εμφάνιση, ώστε για μερικούς φυλακισμένους, την ώρα που βαδίζουν προς τον τόπο της εκτέλεσής τους, αυτό που κυρίως απασχολεί τη σκέψη τους είναι το ντύσιμο και οι τελευταίες τους χειρονομίες.
Η γνώμη των άλλων είναι ένα φάντασμα που μπορεί ανά πάσα στιγμή ν’ αλλάξει όψη. Οι γνώμες κρέμονται από μια κλωστή και μας υποδουλώνουν στο τι νομίζουν οι άλλοι, ή, ακόμα χειρότερα, στο τι φαίνεται να νομίζουν – γιατί ποτέ δεν μπορούμε να μάθουμε τι σκέφτονται πραγματικά.
3. Αυτό που είμαστε.
Μόνο αυτό που είμαστε έχει πραγματική αξία. Μια καλή συνείδηση, λέει ο Σοπενάουερ, αξίζει περισσότερο από μια καλή φήμη. Ο μεγαλύτερος στόχος μας θα έπρεπε να είναι η καλή υγεία κι ο πνευματικός πλούτος, ο οποίος οδηγεί σε ανεξάντλητα αποθέματα ιδεών, στην ανεξαρτησία και σε μια ηθική ζωή. Η ψυχική μας γαλήνη πηγάζει από τη γνώση ότι αυτό που μας αναστατώνει δεν είναι τα πράγματα, αλλά η ερμηνεία μας για τα πράγματα.
Αυτή η τελευταία σκέψη – ότι η ποιότητα της ζωής μας προσδιορίζεται από το πως ερμηνεύουμε τις εμπειρίες μας, όχι από τις ίδιες τις εμπειρίες – είναι ένα σημαντικό θεραπευτικό δόγμα που ανάγεται στην αρχαιότητα. Κεντρικό αξίωμα στη σχολή του στωικισμού, πέρασε από τον Ζήνωνα, τον Σενέκα, τον Μάρκο Αυρήλιο, τον Σπινόζα, τον Σοπενάουερ και τον Νίτσε κι έφτασε να γίνει θεμελιώδης έννοια τόσο στην ψυχοδυναμική όσο και στη γνωστική-συμπεριφορική ψυχοθεραπεία."
"ΣΕ ΚΑΠΟΙΑ ΣΤΙΓΜΗ ΤΗΣ ΖΩΗΣ -μερικές φορές στα πρώτα μας χρόνια, άλλοτε όψιμα- είναι βέβαιο ότι όλοι μας θα ξυπνήσουμε και θα αντιληφθούμε τη θνητότητά μας. Είναι τόσο πολλά αυτά που την πυροδοτούν: μια ματιά στον καθρέφτη που δείχνει το σαγόνι μας να κρεμάει, τα μαλλιά μας ν` ασπρίζουν, τους ώμους να καμπουριάζουν.
Η ΠΑΡΕΛΑΣΗ ΓΕΝΕΘΛΙΩΝ ΙΔΙΩΣ ΟΣΩΝ ΑΦΟΡΟΥΝ στρογγυλές δεκαετίες -πενήντα, εξήντα, εβδομήντα. Η συνάντηση μ` ένα φίλο που έχεις καιρό να τον δεις και σε σοκάρει το πόσο έχει γεράσει. Όταν βλέπεις παλιές φωτογραφίες του εαυτού σου και των ανθρώπων που γέμιζαν την παιδική σου ηλικία κι είναι πια από καιρό νεκροί. Μια συνάντηση με τον Κύριο Θάνατο σ` ένα όνειρο.
ΤΙ ΝΙΩΘΕΙ ΚΑΝΕΙΣ, ΟΤΑΝ ΕΧΕΙ ΜΙΑ ΤΕΤΟΙΑ ΕΜΠΕΙΡΙΑ; Και τι κάνει γι` αυτό; Βυθίζεται σε μια φρενιτιώδη δραστηριότητα, για να εξαντλήσει το άγχος και ν` αποφύγει το θέμα; Προσπαθεί ν` απομακρύνει τις ρυτίδες με αισθητική χειρουργική ή να βάψει τα μαλλιά του; Αποφασίζει να παραμείνει για μερικά χρόνια στην ηλικία των τριάντα εννέα ετών; Περισπά πολύ γρήγορα τον εαυτό του με τη δουλειά και τη ρουτίνα της καθημερινής ζωής; Σβήνει από τη μνήμη του κάθε τέτοια εμπειρία; Αγνοεί τα όνειρά του;
ΣΑΣ ΠΡΟΤΡΕΠΩ ΝΑ ΜΗΝ ΠΕΡΙΣΠΑΤΕ τον εαυτό σας. Το αντίθετο, γευτείτε την αφύπνισή σας. Εκμεταλλευτείτε την. Κάντε ένα σταμάτημα, καθώς κοιτάζετε τη φωτογραφία του νεότερου εαυτού σας. Αφήστε την έντονη στιγμή να σας κατακλύσει και παρατείνετέ τη λιγάκι. Γευτείτε και τη γλυκύτητά της μαζί με την πικρή της γεύση. Μην ξεχνάτε το πλεονέκτημα που προσφέρει το να παραμείνετε εν επίγνωση του θανάτου, το ν` αγκαλιάσετε τη σκιά του. Μια τέτοια επίγνωση μπορεί ν` αφομοιώσει το σκοτάδι με τη σπίθα σας για ζωή και να βελτιώσει τη ζωή σας, όσο ακόμα την έχετε.
Ο ΚΑΛΥΤΕΡΟΣ ΤΡΟΠΟΣ ΓΙΑ ΝΑ ΕΚΤΙΜΗΣΟΥΜΕ τη ζωή, για ν` αγαπήσουμε οτιδήποτε πολύ βαθιά, είναι να έχουμε επίγνωση ότι οι εμπειρίες αυτές είναι προορισμένες να χαθούν. Έχω πολλές φορές εκπλαγεί ευχάριστα βλέποντας έναν ασθενή να κάνει ουσιαστικές θετικές αλλαγές πολύ αργά στη ζωή του, ακόμα και κοντά στον θάνατο."
ΠΟΤΕ ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΑΡΓΑ. Ποτέ δεν είμαστε πολύ γέροι για κάτι τέτοιο.
Πηγή