Στη σημερινή εποχή, οι αρχαιολόγοι ανακαλύπτουν συνεχώς όλο και πιο πολλές μαρτυρίες για τη ζωή των προϊστορικών ανθρώπων.
Ανάμεσα στα ευρήματα μπορεί κάποιος να διαπιστώσει και τις πρώτες εκδηλώσεις των ασθενειών. Έτσι, καθημερινές σκηνές χαραγμένες σε τοίχους σπηλαίων, σε πλάκες, αλλά και ανθρώπινοι σκελετοί, εργαλεία χειρουργικής κ.ά. αποτελούν μαρτυρίες για το είδος και τον τρόπο αντιμετώπισης των ασθενειών.
Ο πρωτόγονος άνθρωπος προσπάθησε να βρει τρόπους, ώστε να βοηθηθεί στην μάχη του με την ασθένεια, εξαιτίας της έμφυτης τάσης του για αυτοσυντήρηση και διαιώνιση του είδους.
Ο Αρχάνθρωπος, όπως και τα ζώα, είχε πολύ ανεπτυγμένο το ένστικτο αυτοπροστασίας, το ονομαζόμενο ζωώδες ένστικτο. Τα ζωώδη ένστικτα είναι τα βασικά ένστικτα που προίκισε η φύση όλους τους ζωντανούς οργανισμούς και είναι αυτά που βοηθούν τον ζωντανό οργανισμό να επιβιώσει και να αναπαραχθεί. Η ανεύρεση τροφής, η επίθεση και η άμυνα από εχθρούς είναι μερικά από τα βασικά ένστικτα.
Ο Αρχάνθρωπος έχοντας ένα παραπάνω προσόν από τα ζώα, την ανεπτυγμένη διανόηση, τη λογική, παρατήρησε ότι τα ζώα που τραυματίζονται ξέρουν αμέσως τι πρέπει να κάνουν ώστε να γίνουν καλά. Και αφού διαπίστωσε ότι οι ενέργειες που έκαναν τα ζώα τα βοηθούσαν να θεραπευτούν, προσπάθησε να τα μιμηθεί.
Σε πρόσφατες έρευνες επιβεβαιώθηκε και επιστημονικά ότι τα ζώα βρίσκουν τη θεραπεία τους μέσα από τη φύση. Έτσι, διαπιστώθηκε ότι ζώα που τραυματίστηκαν ή που επλήγησαν από μια ασθένεια έχουν μια αξιοθαύμαστη ικανότητα για αυτοθεραπεία, με τη βοήθεια υλικών που απλόχερα χαρίζει η φύση.
Για παράδειγμα, οι χιμπατζήδες τρώνε την ψίχα του φυτού Vernonia amygdalina για να σκοτώσουν τα σκουλήκια που προσβάλλουν το έντερό τους, ενώ οι ελέφαντες θα ταξιδέψουν χιλιόμετρα μακριά για να βρουν έναν ειδικό πηλό, πλούσιο σε μεταλλικά στοιχεία, ώστε να αντιμετωπίσουν διατροφικές τοξίνες.
Παρόμοια πράγματα κάνουν και οι αρκούδες καθώς και κάποια είδη πουλιών προστατεύοντας τον εαυτό τους από τις μυκητιάσεις, τις λοιμώξεις και τα τσιμπήματα των εντόμων, τρίβοντας φαρμακευτικά φυτά και έντομα στο δέρμα τους.
Ο Αρχάνθρωπος βλέποντας αυτές και άλλες πολλές συμπεριφορές ζωών, στην προσπάθεια να βρει και αυτός θεραπεία στα προβλήματά του, αντέγραψε αυτές τις συνήθειες. Μερικές φορές αυτά που μιμούνταν τον βοηθούσαν να ξεπεράσει το πρόβλημα υγείας του, άλλες φορές όχι. Τις φορές που πετύχαινε, συγκρατούσε τη γνώση και τη μετέδιδε στις επόμενες γενιές προφορικά και αργότερα γραπτά.
Τι αρρώστιες εμφάνιζε ο Αρχάνθρωπος;
Από τις ανασκαφές διαπίστωσαν ότι στις αρχές τις ιστορίας συχνότερες αρρώστιες ήταν οι τραυματισμοί, λόγω των μαχών που είχε για την εξασφάλιση της τροφής.
Πώς αντιμετώπιζε τον τραυματισμό;
Αντανακλαστικά έβαζε το χέρι του στην πληγή και μετά την έδενε για να μην χάσει αίμα. Σταδιακά, μέσω της παρατήρησης, άρχισε να συσχετίζει τα θεραπευτικά μέσα με συγκεκριμένες ασθένειες. Δηλαδή παρατηρώντας ένα ζώο, που τραυματισμένο έτρωγε κάποιο φυτό και μετά σταματούσε η αιμορραγία και γινόταν καλά, σκέφτηκε «μήπως αν το φάω ή το ακουμπήσω στο μέρος που τραυματίστηκα θα γίνω και εγώ καλά»;
Και μετά έγινε η δοκιμή. Και πέτυχε.
Έτσι, έμαθε να βάζει μετά από τραυματισμό φυτά με αιμοστατικές και παυσίπονες ιδιότητες.
Δείτε πόσο θαυμάσια περιγράφεται στην Ιλιάδα, η θεραπεία του Άρη μετά τον τραυματισμό του από τον Διομήδη:
«Είπε, και τον Παιήονα φώναξε να έρθει και να τον γιάνει.
Τότε ο Παιήονας απιθώνοντας πα στην πληγή βοτάνια
μαλαχτικά μεμιάς τον έγιανε, θνητός μαθές δεν ήταν.
Πώς με την πρώτη το συκόγαλο το άσπρο το γάλα πήζει,
κι ας είναι αριό, κι ως τ’ ανακάτωσες θωρείς το ευτύς πηγμένο
όμοια γοργά κι αυτός τον γιάτρεψε τον αντρειωμένον Άρη».
Βλέποντας ότι ένα φυτό μπορεί να θεραπεύσει μία πληγή, σκέφτηκαν ότι ίσως να μπορεί ενδεχομένως να θεραπεύσει και τον πυρετό.
Και με την πρακτική δοκιμή του λάθους, η δοκιμής και πλάνης, αν προτιμάτε (trial and error), έβρισκαν σιγά-σιγά φυτά, μέταλλα και προϊόντα από ζώα που θεράπευαν τις ασθένειές τους. Αυτή η διαδικασία διήρκεσε χιλιάδες χρόνια.
Αναμφίβολα η τύχη βοήθησε στην ανακάλυψη των θεραπευτικών ουσιών, αλλά καθοριστικό ρόλο διαδραμάτισε η αυξανόμενη διανόηση - σκέψη.
Έτσι, όσο περνούσαν τα χρόνια, οι γνώστες θεραπευτικών υλών, εκτός από την άμεση μεταφορά πληροφοριών στους απογόνους, δείχνοντας το φυτό, το ορυκτό κλπ. και λέγοντάς τους ότι είναι γι’ αυτήν τη χρήση, έπρεπε κάπως να το ονομάσουν, γιατί σε περίπτωση που θα το χρειαζόταν κάποιος άλλος να μπορεί να ξέρει τι πρέπει να ψάξει.
Σκέφτηκαν έτσι να του δώσουν ένα όνομα. Το όνομα έπρεπε να είναι απλό και εύκολο, για να το θυμάται οποιοσδήποτε αλλά ταυτόχρονα να είναι σχετικό και με τη θεραπεία της συγκεκριμένης πάθησης.
Για παράδειγμα δόθηκε το όνομα ιπποφαές (αρχ. ιππόφαος, ιππόφεως, ιπποφανής) σε ένα αρχαίο βότανο που χρησιμοποιείται ξανά τα τελευταία χρόνια ως δυναμωτικό συμπλήρωμα διατροφής. Το όνομά του το οφείλει στα στρατεύματα του Μεγάλου Αλεξάνδρου, που παρατήρησαν ότι τα άρρωστα και τραυματισμένα άλογα που έτρωγαν τα φύλλα και τους καρπούς του φυτού, ανάρρωναν γρηγορότερα, αποκτούσαν περισσότερη δύναμη, ενώ το τρίχωμά τους δυνάμωνε και γινόταν πιο λαμπερό. Η ονομασία προέρχεται από τις λέξεις ίππος (άλογο) + φαές, ουδ. του -φαής<φάος (φως, λάμψη), που σημαίνει φωτεινό, λαμπερό άλογο.
Με αυτόν τον τρόπο δόθηκαν εκατοντάδες ονόματα σε ουσίες της φύσης που πριν δεν είχαν όνομα. Και φυσικά για κάθε ουσία, είτε φυτικής, είτε ζωικής, είτε ορυκτής προελεύσεως που αποκτούσε όνομα, γινόταν άμεση σύνδεση με τις ενδείξεις για τις ασθένειες τις οποίες θεράπευε.
Οι αρχαίοι Έλληνες, ως πρωτοπόροι, κατέγραφαν συστηματικά τις ουσίες τής φύσης με τις ενδείξεις τους. Μετά από έρευνες και παρατηρήσεις που έκαναν, μετέφεραν τις γνώσεις από γενιά σε γενιά και εμπλούτιζαν την ιατρική ύλη, όπως μαρτυρούν εκατοντάδες έγγραφα, πινακίδες, αγγεία κ.ά. σε όλη την ελληνική ζώνη επιρροής.
Πολλά από τα ονόματα που έδωσαν στην κλασική αρχαία εποχή, έχουν επικρατήσει μέχρι σήμερα π.χ. χειρώνιον, αχιλλεία, αρτεμισία, ηράκλεια, κενταύριον κ.τ.ό.
Η κορύφωση όλης αυτής της προσπάθειας των Ελλήνων γιατρών έγινε τον 5ο αιώνα π.Χ., όταν ο Ιπποκράτης συστηματοποίησε και διεύρυνε την υπάρχουσα γνώση με την ιδιοφυΐα του, γνωστοποιώντας την αργότερα και στο ευρύ κοινό.
Το όνομα «φάρμακο» δόθηκε κατά πάσα πιθανότητα γιατί οι πρώτες ουσίες που θεράπευαν εντυπωσιακά ήταν τα δηλητήρια των φιδιών. Αυτά είχαν, όμως, όχι μόνο την ιδιότητα να θεραπεύουν αλλά και να φαρμακώνουν = δηλητηριάζουν.
Στους μεταγενέστερους αιώνες, μετά τον Ιπποκράτη, εκτός από τη λέξη φάρμακο, κάθε φυσικό προϊόν που μπορούσε να θεραπεύει, ονομάστηκε από τον Διοσκουρίδη, δρόγη. Αυτό το αναφέρει στα βιβλία του «Περί ύλης Ιατρικής», το 70 - 77 μ.Χ., μιλώντας για τη θεραπευτική δράση της δρόγης Galanthus nivalis ως βελτιωτική της μνήμης. Έτσι η λέξη drug, όπως λέγεται το φάρμακο στα αγγλοσαξονικά, δεν είναι ξένη λέξη αλλά ελληνική.
Πρόσφατα, με αφορμή την ανακάλυψη ενός ναυαγισμένου ελληνικού πλοίου στα ανοιχτά της Τοσκάνης, οι Αμερικανοί αρχαιοβοτανολόγοι μπόρεσαν, για πρώτη φορά, να μελετήσουν τα φαρμακευτικά σκευάσματα που χρησιμοποιούσαν εκείνη την εποχή. Το πλοίο το οποίο ναυάγησε το 130 π.Χ., μετέφερε γυαλικά και φάρμακα από τη Συρία, που τα περισσότερα δεν είχαν επηρεαστεί καθόλου από το νερό. Οι αναλύσεις DNA έδειξαν ότι κάθε χάπι ήταν ένα μείγμα από τουλάχιστον δέκα διαφορετικά εκχυλίσματα φυτών, όπως ο ιβίσκος, το σέλινο, το άγριο κρεμμύδι, τα βαλανίδια, το λάχανο, το ήμερο τριφύλλι, η αχίλλεια κ.ά.
Η θεραπεία ασθενειών με φάρμακα παρασκευασμένα από ουσίες από τη φύση διήρκεσε για πάνω από 5000 χρόνια. Μόνο τον 20ο αιώνα άρχισαν να παρασκευάζονται συστηματικά φάρμακα χημικά, ενώ τεθήκαν στο περιθώριο τα φάρμακα που βασίζονταν σε αυτούσιες ουσίες της φύσης.
Τελευταία όλο και περισσότερες ανακαλύψεις βασίζονται πάνω σε αρχαίες θεραπείες με ουσίες από τη φύση, άσχετα αν απομονώνεται μόνο μια χημική ένωση στην οποία αποδίδουν τις θεραπευτικές ιδιότητες.
Κωνσταντίνος Πίσιος, παθολόγος - ομοιοπαθητικός
holisticlife.gr