Έχω παρατηρήσει ότι αρκετοί κλινικοί γιατροί, με αυξημένη συχνότητα πλέον, διστάζουν να γράψουν ευθαρσώς σε έναν ιατρικό φάκελο ή σε μια βεβαίωση εκφράσεις όπως «φυσιολογικός», «κατά φύση», «εντός φυσιολογικών ορίων».
Πολύ συχνά διαπιστώνω ότι η διατύπωση της έννοιας «φυσιολογικό» προκαλεί την έκλυση κάποιας περίεργης αντανακλαστικής φοβίας. Επίσης συχνά προτιμούν οι γιατροί αφαλέστερες και συχνά υποκριτικές διατυπώσεις όπως πχ «μη ειδικά ευρήματα». Αυτό συμβαίνει επειδή το μυαλό των κλινικών γιατρών έχει πλέον εκπαιδευθεί να βλέπει παντού ασθένειες ή παραλλαγές ασθενειών.
Τα όρια της ασθένειας έχουν διευρυνθεί τόσο πολύ πλέον έτσι ώστε πρόσφατες επιδημιολογικές αναλύσεις δείχνουν ότι ολόκληρος ο πληθυσμός των γηραιότερων ενηλίκων (άνω των 65 ετων) ταξινομείται ως πάσχων από τουλάχιστον μία χρόνια ασθένεια.
Η τάση της μοντέρνας προληπτικής φροντίδας είναι ότι με (υποτιθέμενο) στόχο την αποφυγή του πρόωρου θανάτου να χορηγεί ισόβια φάρμακα σε ολοένα και περισσότερους νέους και ασυμπτωματικούς ασθενείς.
Επίσης είναι ολοφάνερη η προοδευτική ελάττωση των φυσιολογικών ορίων στις τιμές βιοχημικών (βλ. χοληστερίνη, σάκχαρο) ή κλινικών παραμέτρων (βλ. αρτηριακή πίεση).
Ποιος όμως καθορίζει το εύρος μιας φυσιολογικής τιμής; Η «αόρατος αυτή αρχή» που καθορίζει τα όρια (για να θυμηθούμε τη Φιλική Εταιρεία) δεν είναι παρά διεθνείς επιτροπές πανεπιστημιακών και ερευνητών με σημαντική εμπειρία στον τομέα των κλινικών μελετών φαρμακευτικών ουσιών.
Αρκετές σχετικά πρόσφατες αναφορές στο καταξιωμένο επιστημονικό περιοδικό British Medical Journal από τον συγγραφέα-λέκτορα του πανεπιστημίου Newcastle-Australia, Dr. Ray Moynihah έχουν δείξει ότι τα περισσότερα άτομα που συμμετέχουν σε επιτροπές ειδικών που καθορίζουν ενδείξεις συνταγογράφησης φαρμάκων έχουν άμεσους δεσμούς με φαρμακευτικές εταιρείες οι οποίες ωφελούνται από την επέκταση της συνταγογράφησης σε υγιείς πληθυσμούς. Μάλιστα αποδείχθηκε ότι ανάμεσα στα 12 μέλη μιας επιτροπής ειδικών που δημιούργησαν μετά το 2003 μιαν αμφιλεγόμενη κατάσταση που λέγεται «προ-υπέρταση» (προκειμένου να συνταγογραφούν οι γιατροί αντιυπερτασικά σε άτομα με οριακές τιμές πίεσης) οι 11 έπαιρναν χρήματα από φαρμακευτικές εταιρείες και οι 6(50%) δήλωναν χρόνιους δεσμούς με περισσότερες από 10 εταιρείες ο καθένας.
Παρομοίως αποκαλύφθηκε ότι πολύ συχνά είχαν αντικρουόμενα συμφέροντα μέλη επιτροπών σε σχέση με συνταγογράφηση φαρμάκων για το διαβήτη και τις ψυχιατρικές διαταραχές.
Στον τομέα της ψυχιατρικής μάλιστα βρέθηκε σκανδαλωδώς μεγάλο ποσοστό (56%) διαπλοκής των ειδικών οι οποίοι διευρύνουν τις ενδείξεις φαρμακευτικής θεραπείας και αναφέρονται στο περίφημο Εγχειρίδιο Στατιστικής και Διάγνωσης Ψυχικών Διαταραχών (DSM). Είναι βέβαιο ότι έχει επέλθει τρομακτική ψυχιατροποίηση της ζωής παγκοσμίως αλλά ιδιαίτερα στις ΗΠΑ πολλά εκατομμύρια νέων ανθρώπων, ιδιαίτερα εφήβων, παίρνουν αντικαταθλιπτικά φάρμακα ή φάρμακα για «φυσιολογικές» διαταραχές της διάθεσης με τις ευλογίες του Εγχειριδίου Διάγνωσης DSM.
Μάλιστα έχει γίνει πλέον κοινή πεποίθηση όλων των πολιτών ότι δεν υπάρχει περίπτωση να επισκεφθεί σήμερα ψυχίατρο (συμβουλευτικά) ένας κλινικά υγιής άνθρωπος και να φύγει από το ιατρείο χωρίς συνταγή ενός ήπιου αγχολυτικού ή αντικαταθλιπτικού δισκίου.
Ένα, κατά την άποψη μου, σημαντικό πρόσφατο εκδοτικό απόκτημα είναι το βιβλίο με τίτλο «Η διάσωση του φυσιολογικού» του οποίου συγγραφέας είναι ο καταξιωμένος αμερικανός ψυχίατρος Allen Frances (MD), το βιβλίο κυκλοφόρησε μεταφρασμένο στα ελληνικά από τις εκδόσεις Τραυλός (2014). Το ευανάγνωστο και καλογραμμένο αυτό πόνημα προσεγγίζει, κυρίως από την ψυχιατρική πλευρά, το μεγάλο πρόβλημα της σύγχρονης ιατρικής που είναι η μετατροπή των φυσιολογικών καταστάσεων σε παθολογικές, η ιατροποίηση της καθημερινής ζωής σε επικίνδυνο βαθμό, η υπερ-διάγνωση και η υπερβολική ιατρική αγωγή.
Είναι ενδιαφέρον ότι ο συγγραφέας, που υπήρξε ένας από τους θεμελιωτές του ψυχιατρικού εγχειριδίου DSM, βρίσκεται σήμερα πολέμιος της μανιώδους ιατροποίησης ελάσσονων ή φυσιολογικών ψυχικών εκδηλώσεων (γεγονός που οδηγεί σε πολυφαρμακία και συχνά λαθεμένη ιατρική αγωγή) οι οποίες εντάσσονται με ρυθμό γεωμετρικής αύξησης στις ανανεωμένες εκδόσεις του DSM.
Δεν είμαι ψυχίατρος αλλά θεωρώ ότι το βιβλίο αυτό μπορούν με άνεση να διαβάσουν γιατροί όλων των ειδικοτήτων και, όσοι διαθέτουν ευθυκρισία και διαφάνεια σκέψης, να διαπιστώσουν ότι η ιατροποίηση της ζωής, η μετατροπή του φυσιολογικού σε παθολογικό, η υπερδιάγνωση και η πολυφαρμακία αποτελούν πλέον μεγάλα προβλήματα όλων των ιατρικών ειδικοτήτων.
Υπάρχει πλέον άμεση ανάγκη για διεπιστημονικές συζητήσεις προκειμένου να ενημερωθούν με ειλικρίνεια η κοινωνία, οι γιατροί και άλλοι επιστήμονες μη-γιατροί πάνω στο ζήτημα της άσκησης υπερβολικής ιατρικής. Πολύ φοβάμαι ότι η ιατρική δεν έχει πια ανθρωποκεντρικό χαρακτήρα και προφανώς το μέλλον διαγράφεται εξαιρετικά ζοφερό αν δεν αλλάξει κάτι άμεσα.
Είναι δεδομένο ότι με βάση το υπάρχον σύστημα αντίληψης οι περισσότερες επιτροπές ειδικών διαπλέκονται με φαρμακευτικά συμφέροντα και προσπαθούν να διευρύνουν τα όρια της νόσου και να χαμηλώσουν τον ουδό για θεραπεία. Υπάρχει όμως ευτυχώς μια διαφαινόμενη τάση αλλαγής πολιτικής και κάποιες ανιδιοτελείς φωνές καλούν για νέους τρόπους ορισμού της ασθένειας με επιτροπές ειδικών ανεξάρτητες από εταιρείες και αντικρουόμενα συμφέροντα.
Η τάση αυτή διαφαίνεται πλέον ανοιχτά και στο περίφημο αμερικανικό FDA το οποίο επιλέγει ως μέλη επιτροπών για έγκριση φαρμακευτικών ουσιών μη διαπλεκόμενους ειδικούς. Ακόμη διαφαίνεται μια τάση ένταξης σε αυτές τις επιτροπές πολιτών με κοινωνικές ευαισθησίες (βλ.οργανισμός Public Citizen στις ΗΠΑ) που όμως να μην είναι γιατροί ή βασικοί ερευνητές.
Ας ελπίσουμε ότι θα αρχίσουν να ξεκαθαρίζουν πάλι τα σκοτεινά όρια ασθένειας και υγείας και ότι θα πολλαπλασιαστούν στο μέλλον οι άνθρωποι που στη διάρκεια της ζωής τους δεν θα έχουν πάρει ούτε ένα χάπι χωρίς σοβαρό λόγο, σε αυτό άλλωστε αναμένεται να συμβάλλει ο ιδανικός συνδυασμός γενετικής και πρόληψης.
Θανάσης Δρίτσας,
Καρδιολόγος, Ωνάσειο Καρδιοχειρουργικό Κέντρο, συνθέτης και συγγραφέας
globalview.gr